Dünyanın En İyi Yangın Söndürme Uçakları
Orman yangınlarını söndürmek için uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından köpük ve jel gibi özel yangın söndürücü özel maddeler ve su atılmaktadır. Havadan yangın söndürmede kullanılan helikopterler taşıdıkları kovalar sayesinde bu görevi yerine getirmektedir. Kovalar genellikle göllere, nehirlere, rezervuarlara veya portatif tanklara daldırılarak doldurulur. En önemli yangın söndürme helikopterleri arasında Bell 204, Bell 205, Bell 212, Boeing Vertol 107, Boeing Vertol 234 ve Sikorsky S-64 Aircrane helitankeri yer alır. Her ne kadar helikopterler yangın söndürme konusunda etkili olsa da yangın söndürme uçakları daha önemli bir kuvvet çarpanıdır.
Yangın söndürme uçakları, taşıyabildikleri söndürücü miktarına göre hafif, orta, ağır ve çok ağır sınıf olmak üzere 4 kategoriye ayrılmıştır. 3.800 litreye kadar yangın söndürücü kapasitesine sahip olan uçaklar hafif, 38.000 litreye kadar olanlar orta ve 76.000 litreye kadar olanlar ise ağır sınıfta yer almaktadır. Ayrıca, çok ağır sınıfta yer alan tek yangın söndürme uçağı olan Boeing B747 ise 3 adet üretilmiş; 2 adedi emekliye ayrılmış ve 3.sü kargo uçağına çevrilmiştir.
Yangın söndürme uçaklarının yangına ne kadar yakından müdahale edebildiği çok önemlidir. Bununla birlikte yangın söndürme uçağı üretimi ve söndürme faaliyetleri konusunda Kanadalı firmaların etkin bir rol oynadığını söylemek mümkün. Peki dünyada aktif olarak görev yapan yangın söndürme uçakları hangileridir? Dünyanın en iyi yangın söndürme uçağı üreticileri hangi firmalardır? Yangın söndürme uçakları kaç ton su almaktadır? Gelin birlikte inceleyelim;
1) PZL-Mielec M-18 Dromader
Polonyalı PZL-Mielec firması tarafından üretilen M-18 Dromader, ilk uçuşunu 1976 yılında gerçekleştirmiştir. Şu ana kadar 759 adetten fazla üretilmiş olup aktif olarak kullanılmaktadır. Hafif sınıfta yer alan M-18 Dromader, 2200 litre su taşıyabilmektedir. Genellikle tarımsal faaliyetlerde görev alsa da ihtiyaç halinde yangın söndürme görevini de yerine getirmektedir.

M-18 Dromader 1 adet PZL Kalisz ASz-621R 9 silindirli, hava soğutmalı, radyal, pistonlu motordan güç almaktadır. ABD, Çin, Polonya, Hırvatistan, Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ gibi birçok ülkede kullanılmaktadır. Geçmişte Türkiye envanterinde de 11 adet bulunan M-18 Dromader, sarp arazilerdeki manevra kabiliyeti ve yangın bölgelerine hızlı müdahalesiyle tanınmaktadır. Envanterdeki 11 adet M-18 Dromader yangın söndürme uçaklarının bakımsızlık ve yedek parça eksikliği nedeniyle 2014 yılında emekliye ayrıldığı açıklanmıştır.
2) Air Tractor AT-802
ABD’li Air Tractor firması tarafından tarımsal faaliyetlerde kullanılması amacıyla üretilen AT-802, zamanla yangın söndürme çalışmaları ve askeri faaliyetlerde de kullanılmıştır. İlk uçuşunu 1990 yılında gerçekleştiren uçaktan şu ana kadar 800 adetten fazla üretilmiştir. Hafif sınıfta yer alan AT-802, 3050 litre su taşıyabilmektedir.

AT-802, 1 adet Pratt & Whitney PT6A-67AG turbuprop motorundan güç alır. ABD, Kanada, Şili, Kolombiya, Hırvatistan, Mısır, Endonezya, İsrail, Ürdün, Protekiz, Karadağ, İspanya ve İsveç gibi birçok ülkede kullanılmaktadır.
3) Canadair CL-215
Kanadalı Canadair firması tarafından üretilen CL-215, Scooper adıyla da bilinmektedir. Üretim, sonrasında Bombardier tarafından devam ettirilmiştir. Yangın söndürme amacıyla geliştirilen CL-215, ilk uçuşunu 1967 yılında gerçekleştirmiştir. Şimdiye kadar 125 adet üretilmiş olup aktif olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte CL-415 modelinin geliştirilmesiyle üretimi 1990 yılında durdurulmuştur. CL-215 modeli üzerinden CL-215T varyantı geliştirilmiş ve mevcut 2 adet PW R-2800-83AM 18 silindirli hava soğutmalı, radyal, pistonlu motorun yerine 2 adet PW 123AF turbo motor entegre edilmiştir. Orta sınıfta yer alan CL-215, 4900 litre su taşıyabilmektedir. Ek olarak CL-215 yangın söndürme uçakları, 19’u ölümlü olmak üzere 30 kaza geçirmiştir.

Kanada, Yunanistan, İspanya, ABD ve Türkiye tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. Daha önce İtalya, Tayland, Hırvatistan, Fransa, Venezuela ve Yugoslavya tarafından da kullanılmıştır. Türkiye’de bulunan CL-215 yangın söndürme uçakları Türk Hava Kurumu (THK) envanterinde bulunmaktadır. Toplam 9 adet uçak 2009-2011 yılları arasında ikinci el olarak temin edilmiştir.
Turbo motorlu CL-215T modeli dünyada toplam 25 adet; radyal motorlu model ise toplam 16 adet bulunmaktadır. Bunların 9 adedi Türkiye’dedir. 3 adedi kullanılabilir durumda değildir. 6 adet uçağın ise turbo motor şartını içermediği için ihalelere katılamadığı ifade edilmiştir. Bu konuda 6 uçağın 4’ü için TUSAŞ’tan destek alınmış ve gerekli malzemelerin tedariki gerçekleştirilmiştir. Bu 4 uçak 2022 yılında Datça’da çıkan yangınlarda görev almıştır. Kalan 2 adet yangın söndürme uçağının bakımları için ise 2.5 milyon dolar gibi bir ücretin gerektiği ifade edilmiştir. Uçakların elde edilecek gelirle turbo motorlu versiyona dönüştürülmesi hedeflenmiştir. Bu sayede üretici firma 6-7 yıl daha teknik destek sağlayabilecektir.
4) Canadair CL-415
Kanadalı Canadair firması tarafından üretilen CL-415, Super Scooper adıyla da bilinmektedir. Üretim, sonrasında Bombardier tarafından devam ettirilmiştir. CL-515 modeli için ise üretim hakları De Havilland Canada’ya devredilmiştir. Yangın söndürme amacıyla geliştirilen CL-415, CL-215 modelinin gelişmiş versiyonudur. İlk uçuşunu 1993 yılında gerçekleştirmiştir ve aktif olarak kullanılmaktadır. Toplam 95 adet üretilen CL-415 yangın söndürme uçağının üretimi 2015 yılında sonlandırılmıştır. Orta sınıfta bulunan CL-415, 6140 litre su taşır. CL-415 2 adet Pratt & Whitney Canada PW123AF turboprop motorundan güç alır. Ayrıca, üretilen 95 adet uçağın yanında 11 adet uçak da kaza geçirmiş ve imha olmuştur.

Türkiye tarafından CL-415 satın alınması veya CL-515 modelinin temini için görüşler ortaya atılmıştır. CL-415 modeli ile aerodinamik yapı ve kokpit geliştirilmiş, tank kapasitesi artırılmıştır.
5) Conair FireCat
ABD’li Grumman firması tarafından denizaltılara karşı kullanılması amacıyla geliştirilen S-2 Tracker, farklı ülkeler tarafından satın alınmış ve yangın söndürme faaliyetlerinde de kullanılmıştır. 1284 adet üretilen S-2 Tracker uçaklarından bazıları Kanadalı Conair firması tarafından modifiye edilmiştir. Bu sayede FireCat ismiyle 35 adet yangın söndürme uçağı üretilmiştir. 1978 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren Firecat, 1988 yılında motor kısmında yapılan yenilikler ile Turbo Firecat adı altında yeni bir uçuş daha gerçekleştirmiştir. Bununla birlikte Kanada tarafından kullanılan modeller emekliye ayrılmıştır. Günümüzde Fransa tarafından 8 adet Turbo Firecat kullanılmaktadır. Hafif sınıfta yer alan Turbo Firecat 3395 litre su taşıyabilmektedir.

Firecat modeli, S-2 Tracker’larda olduğu gibi 2 adet Wright R-1820-82WA 9 silindirli hava soğutmalı, radyal, pistonlu motordan güç almaktadır. Turbo Firecat modelinde ise iyileştirmeye gidilmiş ve 2 adet Pratt & Whitney PT6A-67AF turboprop motoru kullanılmıştır.
6) Lockheed Martin C-130 Hercules
ABD’li Lockheed Martin firması tarafından üretilen efsane nakliye uçağı C-130, çok amaçlı kullanıma uygundur. Bu sebeple birçok varyanta sahiptir. Arama kurtarma, bilimsel araştırma faaliyetleri, havada yakıt ikmali, nakliye, deniz kuvvetlerine destek ve yangın söndürme gibi birçok faaliyette kullanılabilmektedir. İlk uçuşunu 1954 yılında gerçekleştiren uçaktan şu ana kadar 2500 adetten fazla üretilmiştir. Orta sınıfta yer alan C-130 yangın söndürme uçakları 11000 litre su taşıyabilmektedir.

1970’li yılların başında başlatılan Modüler Havadan Yangınla Mücadele Sistemi (MAFFS) ile mevcut uçakların orman yangınlarıyla mücadele için bir hava tankerine dönüştürülmesine izin verilmiştir. Bu sayede gerekli su tankerlerinin C-130 uçaklarına entegre edilmesiyle acil durumlarda yangın söndürme faaliyetlerine katılım sağlanabiliyor. Aero Union firması tarafından yapılan bu modifikasyon ABD, Kolombiya, Brezilya, Fas ve Tayland’a ait C-130 uçaklarında kullanılmaktadır. C-130, 4 adet Allison T56-A-15 turboprop motordan güç alır.
İlginizi Çekecek İçerik: ‘C-130 ve A400M Nakliye Uçakları Arasındaki Farklar Nelerdir?’
7) Lockheed Martin L-188 Electra
ABD’li Lockheed Martin firması tarafından üretilen L-188 Electra 1957 yılında ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. 1961 yılına kadar 170 adet üretilmiş olup askeri ve nakliye amaçlı aktif olarak kullanılan 2 adet uçak bulunmaktadır. Kalan uçaklardan bazıları yangın söndürme amacıyla kullanılmaktadır. Orta sınıfta yer alan L-188 Electra 11000 litre su taşıyabilmektedir.

Bu uçağı satın alan Kanadalı Air Spray firması 9 adet, Buffalo Airways firması 2 adet ve Conair ise 1 adet L-188 Electra modelini yangın söndürme faaliyetlerinde hava tankeri olarak kullanmaktadır. L-188 Electra, 4 adet Allison 501-D13 turboprop motordan güç alır.
8) Martin JRM Mars
ABD’li Martin firması tarafından geliştirilen JRM Mars, Amerikan deniz kuvvetlerine hizmet etmesi amacıyla üretilmiştir. İlk uçuşunu 1942 yılında gerçekleştirmiştir. 1948 yılına kadar 7 adet üretilen JRM Mars orta sınıfta yer alır ve 27000 litre su taşıyabilmektedir.

Günümüzde 2 adet JRM Mars, Kanadalı Forest Industries Flying Tankers şirketi tarafından satın alınmıştır. Bu uçaklar yangın söndürme uçağı olarak Kanada’da Sproat Gölü çevresinde konuşlanmıştır. Satışı düşünüldüğü için operasyonel değildir. JRM Mars, 4 adet Wright R-3350 18 silindirli radyal motordan güç alır.
9) Lockheed P-2 Neptune
ABD’li Lockheed firması tarafından denizaltılara karşı kullanılması amacıyla geliştirilmiştir. İlk uçuşunu 1945 yılında gerçekleştirmiştir. Şu ana kadar 1177 adet üretilmiş olup bazı uçaklar yangın söndürme amacıyla kullanılması için modifiye edilmiştir. Orta sınıfta yer alan P-2 Neptune 8940 litre su taşıyabilmektedir.

Yangın söndürme faaliyetlerinde kullanılan P-2 Neptune uçakları Minden Air Corp ve Neptune Aviaton Services firmaları tarafından işletilmektedir. P-2 Neptune, 2 adet Wright R-3350-32W, 18 silindirli, hava soğutmalı, radyal, pistonlu motordan güç alır.
10) Lockheed P-3 Orion
ABD’li Lockheed firması tarafından üretilen P-3 Orion, L-188 Electra modelinin gelişmiş versiyonudur. İlk uçuşunu 1959 yılında gerçekleştirmiştir. 1960 yılına kadar Lockheed tarafından 650, Kawasaki firması tarafından 107 olmak üzere toplam 757 adet üretilmiştir. Orta sınıfta yer alan P-3 Orion 11000 litre su taşıyabilmektedir.

Aero Union firması tarafından 8 adet P-3 Orion yangın söndürme faaliyetlerinde kullanılmak üzere modifiye edilmiştir. P-3 Orion, 4 adet Allison T56-A-14 turboprop motordan güç alır.
11) McDonnel Douglas MD-87
ABD’li McDonnel Douglas (Boeing) firması tarafından geliştirilen MD-87, yolcu ve kargo taşımacılığı amacıyla üretilmiştir. İlk uçuşunu 1979 yılında gerçekleştirmiştir. 1999 yılına kadar 1191 adet üretilmiş olup günümüzde 147 adedi aktif olarak kullanılmaktadır. Bazı modeller Erickson Aero Tanker firması tarafından yangın söndürme faaliyetlerinde görev almaktadır. Orta sınıfta yer alan MD-87,15000 litre su taşıyabilmektedir. MD-87, 2 adet Pratt & Whitney JT8D-200 motorundan güç alır.

12) McDonnel Douglas DC-10 Air Tanker
ABD’li McDonnel Douglas firması tarafından DC-10 uçağının modifiye edilmesiyle DC-10 Air Tanker yangın söndürme uçağı geliştirilmiştir. İlk uçuşunu 2006 yılında gerçekleştirmiştir. 5 adet üretilmiş olup ilk geliştirilen uçak emekliye ayrılmıştır. Ağır sınıfta yer alan DC-10 Air Tanker 45000 litre su taşıyabilmektedir. DC-10 Air Tanker, 3 adet GE CF6-6D motorundan güç alır.

13) Boeing 737-300
ABD’li Boeing firması tarafından hava yolu firmaları için geliştirilen 737-300, 1984 yılında ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir ve 2000 yılına kadar 1988 adet üretilmiştir. Southwest hava yolu şirketi tarafından işletilen 6 adet 737-300 Kanadalı Coulson Grup tarafından satın alınarak yangın söndürme uçağına dönüştürülmüştür. Orta sınıfta yer alan 737-300, 15000 litre su taşıyabilmektedir. 1 adeti Avustralya’ya satılan 737-300, 2 adet CFM56-3C-1 motorundan güç alır.

İlginizi Çekecek İçerik: ‘Dünyanın En Büyük Yolcu Uçağı Üreticileri’
14) Antonov An-32P Firekiller
Ukraynalı Antonov firması tarafından tasarlanan An-32, askeri kargo uçağı olarak geliştirilmiştir. 1976 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren AN-32 şimdiye kadar 373 adet üretilmiştir. Orta sınıfta yer alan An-32P Firekiller 8000 litre su taşıyabilmektedir. An-32P Firekiller, 2 adet ZMKB Progress AI-20DM turboprop motorundan güç alır.

15) ShinMaywa US-2
Japon ShinMaywa firması tarafından üretilen US-2, deniz üzerinde kurtarma görevi gerçekleştirmesi amacıyla geliştirilmiştir. 2003 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren uçak, şimdiye kadar 6 adet üretilmiştir ve 2010 yılında yangın söndürme modifikasyonu tanıtılmıştır. Orta sınıfta yer alan US-2, 13610 litre su taşıyabilmektedir. US-2, 4 adet Rolls-Royce AE 2100 turboprop motorundan güç alır.

16) British Aerospace 146
Birleşik Krallık firması olan BAE System tarafından üretilen BAe 146, hava yolu firmalarının yolcu taşıması amacıyla geliştirilmiştir. 1981 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren uçaktan şu ana kadar 387 adet üretilmiştir. ABD’li Minden Air Corporation, Neptune Aviation Services ve Kanada merkezli Conair Group’un bir yan kuruluşu olan Aero-Flite Air Spray dahil olmak üzere birçok kuruluş tarafından yangın söndürme uçağı olarak dönüşümü sağlanmıştır.

Conair ve Neptune’e ait 7’şer uçak Kuzey Amerika’da görev yapmaktadır. Conair tarafından 8, Neptune tarafından 2 ve Air Spray tarafından 5 uçağın dönüşümü daha planlanmıştır. Orta sınıfta yer alan BAe 146, 11000 litre su taşıyabilmektedir. BAe 146, 4 adet Lycoming ALF 502R-5 motorundan güç alır.
17) Bombardier Dash 8 Q400-MR
Kanada firması Bombardier tarafından üretilen Dash 8, hava yolu firmalarının yolcu taşıması amacıyla geliştirilmiştir. 1983 yılında ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. Dash 8 modelinden şimdiye kadar 1249 adet üretilmiş olup 2 adet uçak yangın söndürme uçağına dönüştürülmüş ve Q400-MR adını almıştır. Bu dönüşüm, Cascade Aerospace tarafından Fransa için yapılmıştır. Orta sınıfta yer alan QMR-400, 9800 litre su taşıyabilmektedir. Q400-MR, 2 adet PW150 motorundan güç alır.

18) Beriev Be-200
Rus Beriev firması tarafından geliştirilen Beriev Be-200 Taganrog tarafından üretilmiştir. Yangın söndürme, arama kurtarma, kargo ve yolcu taşıma faaliyetlerinde kullanılması amacıyla geliştirilmiştir. 1998 yılında ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. Şimdiye kadar 19 adet üretilmiş olup Azerbaycan ve Rusya tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. Orta sınıfta yer alan Be-200, 12010 litre su taşıyabilmektedir. Ayrıca deposundaki suyu 14 saniyede boşaltabilmektedir. ABD’li Seaplane Air Services tarafından 4 adet, Çinli Energy Leader Group tarafından 2 adet, Şilili Asesorias CBP tarafından 2 adet, ek olarak Cezayir Savunma Bakanlığı tarafından 4 adet sipariş verilmiştir.

2 adet Progress D-436TP turbofan motordan güç alan Be-200, operasyonel olarak ilk uçuşunu 2004 yılında İtalya’nın Sardinya bölgesinde yaşanan orman yangınlarında gerçekleştirmiştir. 2005 yılında aynı bölgede kullanımı için yeni bir kiralama anlaşması sağlanmıştır. 2006 yılında Portekiz ve Endonezya; 2007’de Yunanistan tarafından orman yangınlarına müdahale amacıyla kiralanmıştır. 2008 yılında ilk kez Azerbaycan tarafından satın alınmıştır. 2010 yılında Rusya ve İsrail’de ortaya çıkan orman yangınlarında görev yapmıştır. Ek olarak 2012-2013 yıllarında Sırbistan, 2015’te Endonezya, 2016’da Portekiz, 2020’de Türkiye ve 2021’de Yunanistan tarafından kiralanmıştır. 2021 yılında Türkiye’de çıkan yangınlarda kullanılması için yeniden kiralanmış fakat Adana yakınlarında uçak düşmüştür.
19) Ilyushin Il-76
Rus Ilyushin tasarım ofisi tarafından geliştirilen Il-76, nakliye görevi ve askeri amaçlar doğrultusunda üretilmiştir. İlk uçuşunu 1971 yılında gerçekleştiren uçak, şimdiye kadar 960 adetten fazla üretilmiştir. Ağır sınıfta yer alan Il-76, 43230 litre su taşıyabilmektedir. Tıpkı C-130’lardaki gibi yangın söndürme kiti entegre edilerek bir yangın söndürme uçağına dönüştürülmektedir. 1990 yılında tanıtılan yangın söndürme uçağı 4 adet Soloviev D-30KP turbofan motordan güç alır.

İlginizi Çekecek İçerik: ‘Dünyanın En İyi Savaş Uçakları’