Dünyanın En Büyük Yolcu Uçağı Üreticileri
Havacılık sektörü, teknolojinin sınırlarını zorlayarak yolcu uçaklarını daha konforlu, güvenli ve çevre dostu hale getirmeye devam ediyor. Bu alanda liderlik eden yolcu uçağı üreticileri, yenilikçi teknolojileri ve üstün mühendislik çözümleriyle gökyüzündeki rekabete yön veriyor. Dev firmalar hem yolcu deneyimini zirveye taşırken hem de sektör standartlarını belirliyor.
Yolcu uçağı tasarlamak ve üretmek oldukça zorlu bir süreç. Özellikle bazı dev uçak üreticileri tarafından hakim olunan piyasada yer almak fazlasıyla güç. Fakat günümüzde ABD ve Avrupa firmaları dışında yolcu uçağı üretimine el atan diğer firmaların sesleri artık net bir şekilde duyulmakta. Özellikle havayolu şirketlerinin farklı isteklerde bulunması diğer firmalar için fırsat yaratıyor.
Yolcu uçakları menzillerine göre farklı tiplerde seçilmektedir. Şöyle ki; yakın menzilli yani bölgesel olarak çalışması planlanan uçaklar daha az yolcu kapasiteli, uzun menzilli çalışması planlanan uçaklar ise daha fazla yolcu kapasiteli seçilir. Buna uygun olarak firmaların müşteri talebi doğrultusunda farklı tiplerde uçak üretimi olabilmektedir. Uçak pazarını elinde tutan ve büyük yolcu uçağı üretiminde lider olan Airbus ve Boeing firmaları, yakın zamanda bu özelliklerine ortak olacak başka firmalarla karşılaşacakmış gibi duruyor. 2025 yılı itibariyle dünyanın en büyük yolcu uçağı üreticilerini ve en önemli uçaklarını yakından inceleyelim:
Airbus
Merkezi Fransa’nın Toulouse şehrinde bulunan Airbus firması, dünyanın en büyük yolcu uçağı üreticisi konumundadır. Almanya, İngiltere, İspanya ve Hollanda da bu şirkete ortaktır. Genel olarak uçakların gövde kısmı Almanya’da, elektronik aksam ve iniş takımları Fransa’da imal ediliyor. Bununla birlikte kanatlar İngiltere’de, kanat parçaları ve uçuş yüzeyleri Hollanda’da, kapı gibi malzemeler de İspanya’da üretilmektedir. Airbus’ın en önemli yolcu uçağı olan A320 serisi Almanya’da montajlanırken, diğer serilerin montajı ise Fransa’da yapılıyor.

Airbus tarafından üretilen A320 serisi, dünyanın ilk ticari dijital fly-by-wire uçağıdır. Ayrıca A320, kompozit malzeme ile yapılmış ilk dar gövdeli yolcu uçağıdır. Bu uçaklar, tamamı LCD ekrandan oluşan bir kokpite sahiptir. Aynı zamanda bu seride çift motor kullanılmaktadır.
Airbus firmasının en yeni tasarımı olan Airbus A320 Neo serisinde ise Pratt&Whitney PW1000G veya CFMI şirketine ait Leap-X motorları kullanılmaktadır. Uçağın kanatlarında yapılan kıvrık kanat uygulaması ile aerodinamik geliştirmeler gerçekleştirilmiştir. Kompozit malzemelerin ve yeni tipte motorun kullanılmasıyla uçak yaklaşık 2 ton daha fazla ağırlık taşıyabilmektedir. Ek olarak yeni tasarımda gürültü ve karbondioksit emisyonu azalmış, yüzde %15 yakıt tasarrufu sağlanmıştır. Bu sebeple günümüzde binlerce Neo serisi sipariş bulunmaktadır. Uçağın maliyeti klasik A320’lere göre %30 daha azdır. Bu da, A320’lerin 100 milyon dolar civarında olduğunu düşünürsek kayda değer bir oran.

Dünyanın ilk CFMI motorlu Airbus A320 Neo uçağı Türkiye’de Pegasus firması tarafından kullanılmaktadır. ‘Demokrasi’ adı verilen uçak başarılı bir şekilde hizmet vermektedir. A320 serisinin diğer bir başarısını da ‘Chesley Sullenberger ve Hudson Nehri’ne İniş’ başlıklı yazımızda bulabilirsiniz.
Boeing
Merkezi ABD’nin Virginia eyaletinde bulunan Boeing, Airbus’ın A-serisi yolcu uçaklarına karşılık 7-serisi uçaklarıyla öne çıkmaktadır. Dünyanın en büyük yolcu uçağı üreticileri arasında yer alan Boeing firmasının Airbus A320 Neo‘ya cevabı Boeing 737 Max uçağıdır. Birim fiyatı 80-100 milyon dolar arasında olan ve CFMI Leap-1B motoru kullanan 737 Max; karbondioksit salınımı, yakıt tasarrufu ve gürültü kirliliği konusunda rakiplerine üstünlük kurmuş durumda. Hem yukarı hem de aşağı bakan yeni kanat uçları Boeing 737 Max’ta göze çarpıyor. Sadece kanatçık tasarımının değişiminden kaynaklanan yakıt tasarrufu %1.8 civarında. Ayrıca çapı 15-20 cm daha geniş olan yeni motorlar sayesinde %14 seviyesinde yakıt tasarrufu gerçekleşmektedir. Kalkış anında yayılan gürültü %40 oranında azaltılmış ve menzil %19 oranında artırılmıştır. Washington’da bulunan Renton fabrikasında üretilen 737 Max’ın teslim edildiği ilk firma ise Southwest Havayolları’dır.

737 Max, bilinen tüm tasarım üstünlüklerine rağmen kötü bir başlangıç yapmıştır. 2018 ve 2019 yıllarında yaşanan ölümcül kazalar sebebiyle tüm uçaklar yere indirilmiş ve servisten çekilmiştir. Her iki kazada da Manevra Karakteristikleri Artırma Sistemi’nin (MCAS) pilotlarla olan uyumsuzluğu ön plana çıkmaktadır. Kalkış sonrası uçağın tırmanış hızında aşırılık yönünde bir anormallik olduğu, pilotlar tarafından uçuşun kontrolünde aksilikler yaşandığı kayıtlarda belirtilmiştir. Sertifikaları iptal edilen 737 Max için tüm gereksinimler yeniden sağlandıktan sonra 2021 yılında yeniden sertifikalandırılmıştır. Ocak 2024’te, Alaska Airlines’a ait bir Boeing 737 Max yolcu uçağının havadayken gövdesinden bir parçasının kopması sonucu Türk Hava Yolları da 5 adet 737 Max uçağını incelenmesi için uçuştan çekmiştir.

Tek koridorlu uçak tiplerinde lider konumda bulunan Boeing ve Airbus firmaları, havayolu şirketlerinin yakıt konusunda tasarruflu sistemler istemesi üzerine motor ve aerodinamik ekipmanlar konusunda iyileştirmeler yaparak pazara en yeni modelleri sunma mecburiyetindedir. Nihayetinde Embraer gibi firmaların sektördeki ilerleyişi dünya devlerini tedirgin etmiştir.
Tavsiye İçerik : Dünyanın En Büyük Uçağı Stratolaunch Systems ‘Roc’
Embraer
Merkezi Brezilya’nın Sao Paolo şehrinde bulunan Embraer, Airbus ve Boeing’den sonra dünyanın en büyük üçüncü yolcu uçağı üreticisidir. Embraer, E-Jet E2 yolcu uçağı modeliyle daha az masrafla daha çok yolcu taşımayı hedefliyor. İlk defa 2013 yılında Paris Air Show’da tanıtılan E-Jet E2, ilk uçuşunu 2016’da gerçekleştirmiştir. Bununla birlikte ilk kez Norveç firması Wideroe tarafından hizmete alınmıştır. Dünyanın en büyük yolcu uçağı üreticileri arasında bulunan Embraer firmasının %40 hissesinin de Airbus’a ait olduğunu belirtelim.

Kanatlarda bulunan winglet denilen kanatçıkların aerodinamik etkisiyle yakıt maliyeti %1 oranında azaltılmıştır. Ayrıca bu kanatçıklar türbülans sırasında titreşim azaltma görevine de sahiptir.
Daha önceki modellerinde kullanılan General Electrics’e ait CF-34 motorunun yerini Pratt&Whitney 1919G serisi almıştır. Motor değişikliği yakıt tüketiminde %11 azalma sağlamıştır. Ek olarak daha geniş kanat açıklığının getirdiği performans ise %3.5 oranındadır.

Embraer firmasına ait bu uçağın dikkat çeken diğer bir özelliği de orta koltuğun olmamasıdır. Yani uçak, 2+2 oturma düzenine sahiptir. Bu sayede seyahat daha konforlu bir hale geliyor. Koridor açıklığı, servis masası koridordayken bir kişinin yanından geçebileceği kadar fazla.

Tavsiye İçerik : Dünyanın En İyi Savaş Uçakları
Comac
Merkezi Çin’in Şanghay eyaletinde bulunan Comac şirketi, Airbus ve Boeing uçaklarına bağımlılığın ortadan kaldırılması amacıyla kurulmuştur. Çinlilerin Airbus ve Boeing’in kabusu olmak adına tasarladıkları dar gövdeli Comac C919 model yolcu uçağı Asya piyasasını ucuz fiyatıyla eline alacakmış gibi duruyor. Her ne kadar Çin üretimi olsa da birçok parçası Airbus ve Boeing’de kullanılanlarla aynı. Uçuş kontrol sistemi için Honeywell, hidrolik sistemler için Parker Aerospace ile çalışılıyor. Ek olarak iniş takımları için de Liebherr firması tercih edilmiş durumda.

Uçağın en büyük müşterisi yine Çin firmaları olduğundan Avrupa ve ABD sertifikalarına ihtiyaç duyulmamaktadır. Platform, yakıt verimliliği ve diğer maliyetlerde de iddialıdır. Comac yetkilileri bu sistemde CFMI Leap-1C modeli motor kullanılacağını açıklamışlardır. Ayrıca uçağın birim maliyetinin Airbus ve Boeing’den daha uygun olacağı kesin gibi gözüküyor. İlk uçuşunu 2017 yılında yapan Comac C919, 2023 yılında China Eastern Airlines tarafından hizmete alınmıştır.

Tavsiye İçerik : Dünyanın En İyi Yangın Söndürme Uçakları
Irkut (Yakovlev)
Merkezi Rusya’nın başkenti Moskova’da yer alan Irkut, bir diğer adıyla Yakovlev, dünyanın en büyük yolcu uçağı üreticileri arasında yer almaktadır. Şirket tarafından kısa ve orta menzilli, çift motorlu 2 model üretilmesi planlanmıştır. MC-21-200 isimli model 165; MC-21-300 isimli model ise 211 yolcu kapasitesine sahiptir. Tasarım maliyeti 4.6 milyar dolar olan projede MC-21-300 modelinin birim maliyetinin 72 milyon dolar civarında olması bekleniyor. Thales, Honeywell, Goodrich ve Zodiac Aerospace gibi uluslararası firmaların yer aldığı bu projede Pratt&Whitney PW1428G ve PW1431G tipi motor seçeneği bulunmaktadır. Ayrıca Rus yapımı Aviadvigatel PD-14 tipi motorun da Rusya tarafından alıcıların tercihine sunulması planlanıyor. Uygulanan ambargolar sebebiyle Rusya motor ve aviyonik gibi aksamlarda yerli üretimi tercih edecek gibi görünüyor.

Şirketin geliştirme çalışmalarına devam ettiği yolcu uçağı MC-21 ilk uçuşunu 2017 yılında gerçekleştirmiştir. Irkut MC-21 ilk uluslararası uçuşunu ise 2019 yılında Teknofest kapsamında Atatürk Havalimanı’na gerçekleştirmiştir. Özellikle Rus havayolu şirketleri ve Azerbaycan’dan gelen taleplerle birlikte toplam 300 adetten fazla siparişi bulunmaktadır. Türkiye’nin de bir dönem ilgilendiği Irkut MC-21-300 modeli için 2025 yılında seri üretime geçilmesi planlanıyor.

Tavsiye İçerik : Dünyanın En İyi Taarruz Helikopterleri
Sukhoi
Merkezi Rusya’nın başkenti Moskova’da bulunan Sukhoi (Suhoy) şirketi, savaş uçağı üretimiyle öne çıkmaktadır. Sivil havacılık sektörü için ürettiği Superjet 100, ilk uçuşunu 2008 yılında gerçekleştirmiştir. İlk kez 2011 yılında Ermenistan firması Armavia tarafından hizmete alınmıştır. 27.8 milyon dolarlık birim maliyeti olan uçak, işletme maliyetinde %10-15 oranında tasarruf sunmaktadır. Boeing danışmanlığında birçok batılı ülkenin ortaklığıyla üretilen Superjet 100, PowerJet Sam146 motorları kullanmaktadır. Ayrıca gürültü ve emisyon değerleri ICAO gereksinimlerini karşılamaktadır. Günümüze kadar toplam 229 adet Superjet 100 yolcu uçağı üretilmiştir.

Bununla birlikte Sukhoi Superjet 100 serisi bazı talihsiz olaylar da yaşamıştır. Uçak, 2012’de Endonezya’da gerçekleştirilen tanıtım uçuşunda 50 yolcusu ile birlikte bir dağa çarpmıştır. 2016 yılında ise uçağın kuyruk bölümünde metal yorgunluğu tespit edilmesi sebebiyle tüm havayolu firmalarından bir süre uçakları kaldırmamaları istenmiştir.

Tüm bu yolcu uçağı modellerinin yanında halen bazı firmalar tarafından kullanımda olan fakat eski tip olduğu için pek de tercih edilmeyen Fokker, McDonnell Douglas, ATR72 ve uçan tabut olarak bilinen Tupolev gibi yolcu uçağı üreticileri bulunmaktadır. Ayrıca Kanada tarafından üretilen Bombardier C serisi, Airbus tarafından satın alınmıştır. Bombardier C serisi artık Airbus A220 adıyla pazarlanmaktadır. Bu sebeple Bombardier yolcu uçağı piyasasından çekilmiştir. Japonya’nın üzerinde çalıştığı Mitsubishi Regional Jet (MRJ) projesi ise pandemiden olumsuz etkilendiği için iptal edilmiştir.
Tavsiye İçerik : Dünyanın En İyi İnsansız Savaş Uçakları ve Özellikleri