Devam Eden 5. Nesil Savaş Uçağı Projeleri

5. nesil savaş uçağı projeleri günümüzde hızla ilerlemeye devam ediyor. Halihazırda kullanılan F-22 Raptor, F-35 Lightning, Su-57 ve J-20 Mighty Dragon gibi 5. nesil savaş uçakları çok önemli teknolojilere sahip. Bu uçakların teknik özellikleri hakkında ‘Dünyanın En İyi Savaş Uçakları’ başlıklı yazımızda detaylı bilgi vermiştik. Rusya ve Çin ikinci 5. nesil savaş uçaklarını tasarlarken Türkiye, Güney Kore, Hindistan, Japonya, İsveç ve Pakistan ilk kez 5. nesil savaş uçağı üreten ülkeler arasına girmek istiyor. Peki devam eden 5. nesil savaş uçağı projeleri ne durumda? 5. nesil savaş uçakları hangi teknolojilere sahip? Milli Muharip Uçak (MMU) projesi ne aşamada? Tüm detayları yazımızda bulabilirsiniz.

1) TUSAŞ Milli Muharip Uçak (KAAN) Projesi (TF-X)

TUSAŞ tarafından geliştirilen 5. Nesil Milli Muharip Uçak (KAAN), Türk Hava Kuvvetleri envanterinde bulunan F-4 ve F-16 savaş uçaklarının yerini alması amacıyla geliştirilmektedir. KAAN, hava-hava ve hava-yer operasyonlarında etkin olarak kullanılabilecektir. Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi tedarik etmesi sonrasında F-35 projesinden çıkarılması sonucu Milli Muharip Uçak Projesi daha da önemli hale gelmiştir.

Milli Muharip Uçak geliştirme projesi için ilk kez 2010 yılında görüşmelere başlanmıştır. 2013 yılında ise TUSAŞ tarafından kavramsal tasarım aşaması tamamlanmıştır. 2013 yılında Saab ile bir ortaklık görüşmesi gerçekleşse de bu düşünceden vazgeçilmiştir. 2015 yılına kadar gerçekleştirilen çalışmalarda F-22 Raptor, F-16 ve JAS-39 Gripen benzeri tasarımlar öne çıkmıştır. Bununla birlikte çift motorlu, F-22 Raptor benzeri görev yapabilen bir tasarımla yola devam edilmiştir. 2015’te, motor temini için yayınlanan teklife çağrı dosyasına GE, Eurojet ve Snecma firmaları ilgi duymuştur. 2017 yılında Birleşik Krallık firması olan BAE Systems ile tasarım desteği için bir anlaşma imzalanmıştır. Rolls Royce, EJ200 motoru için teknoloji transferi ve geliştirme teklifinde bulunmuştur. 2018 yılında resmen başlayan projede, 2022 yılı sonlarına doğru ön tasarım faaliyetlerinin tamamlanması ve tüm parçaların üretilmesi planlanmıştır. 4 Kasım 2021 tarihinde MMU’nun ilk parçasının üretildiği TUSAŞ tarafından duyurulmuştur.

17 Mart 2023’te ilk kez piste çıkan MMU’nun adı 1 Mayıs 2023’te KAAN olarak duyurulmuştur. Geçen süreçte KAAN, Türk mühendisleri tarafından gök vatanla buluşturulmak için birçok teste tabi tutuldu. Milli Muharip Uçak KAAN, ilk uçuşunu 21 Şubat 2024 tarihinde sabah saatlerinde başarıyla gerçekleştirmiştir. Türk havacılık tarihinin en önemli aşamalarından biri olarak kayıtlara geçen uçuş sayesinde projede yeni bir aşamaya geçilmiş oldu. 2028 yılında ise uçağın hizmete alınması ve 40 yıl Türk Hava Kuvvetleri’ne hizmet etmesi planlanmıştır.

5. Nesil Milli Muharip Uçak KAAN’ın Teknik Özellikleri

İlk etapta 4.5 nesil olarak üretilecek olan Milli Muharip Uçak KAAN, düşük radar kesit alanı ve ağ merkezli harp kabiliyetiyle 5. nesil bir savaş uçağının sahip olması gereken en önemli gereksinimleri üzerinde bulunduracaktır. Ayrıca mevcut tasarım; süper seyir yeteneği, silah yerleşimi, harekat yarıçapı, gelişmiş veri bağı, otomatik hedef tanıma ve algılama, yüksek manevra yeteneği, sensör füzyonu destekli atış kontrol sistemi ve güçlü itki sistemiyle öne çıkmaktadır. KAAN, Aselsan tarafından üretilen Bütünleşik Radyo Frekansı Sistemi (BÜRFİS), lazer ve füze uyarı sistemi, radar uyarı alıcısı ve elektronik harp sistemine sahip olacaktır.

Galyum nitrür teknolojisine sahip yerli AESA radarı BÜRFİS, elektronik harp kabiliyetini de sağlayacaktır. Sentetik açıklıklı radar sistemi (SAR) ile kötü hava koşullarında bile hassas görüntüler elde etme ve hareketli hedeflerin tespiti amaçlanmıştır. Kızılötesi arama ve takip sensörü (IRST) ile yüksek ısıya sahip platformların takibi ve tespiti sağlanmaktadır. Bu sistem, 5. nesil savaş uçaklarının tespitinde önemli rol oynar. Menzili kısa olsa da karıştırılması çok zordur. Elektro optik hedefleme sistemi (EOTS) ile GPS ve lazer güdümlü füzelerin hassas vuruş yapması sağlanır. Kaska monteli nişangah sistemi sayesinde ise HUD ekranındaki veriler kaska aktarılır. Pilot, kask takılı iken gördüğü hedefe kilitlenebilmektedir. Bu durum, it dalaşında büyük avantaj sağlar.

KAAN; Gökdoğan, Bozdoğan, SOM ve NEB gibi birçok yerli mühimmatı taşıyabilecektir. KAAN’ın uzunluğu 21 m, yüksekliği 6 m, kanat açıklığı 14 m, azami hızı 1.8 Mach olarak açıklanmıştır. Ayrıca servis tavanının 17.000 m olduğu belirtilmiştir. Bu proje ile 400 adetlik uçak siparişine ulaşılması öngörülüyor.

Prototip uçaklarda halihazırda F-16’larda kullanılan GE F110-GE-129 turbofan motordan 2 adet kullanılacaktır. Ayrıca daha büyük bir yerli motor için geliştirilme çalışmaları TRMotor tarafından sürdürülmektedir. Alternatif olarak da Rolls Royce ile görüşmeler sürüyor.

MMU’nun çift koltuklu versiyonu için geliştirme çalışmaları da devam ediyor. İkinci koltukta bulunan pilot, MMU’ya eşlik eden insansız hava araçlarını komuta edebilecektir.

2) KAI KF-21 Boramae

Güney Kore ve Endonezya ortaklığıyla KAI tarafından geliştirilen KF-21 Boramae çok rollü savaş uçağıdır. KF-21 savaş uçağı Boramae adında tek kişilik ve Hawk adında iki kişilik versiyona sahiptir. Projede Endonezya geliştirme maliyetlerinin %20’sinden, Güney Kore hükümeti %60’ından ve KAI firması %20’sinden sorumludur. KF-21’in %65’i Güney Kore üretimidir.

Seri üretim kapsamında üretilecek olan ilk KF-21 savaş uçakları 4.5 nesil olacaktır. Yapılacak çalışmalar sonucunda uçakların 5. nesil olarak güncellenmesi planlanmıştır. İlk üretilen uçakların 5. nesil olmamasının nedeni, silahların gövde altında dahili bir alanda bulunmaması sebebiyle radar kesit alanından ödün vermesidir.

2021’de hangardan çıkan ve 2022 yılı Temmuz ayında ilk uçuşunu gerçekleştiren KF-21, test sırasında 400 km/h hızla uçmuştur. 2026 yılına kadar testlerin devam etmesi ve yaklaşık 2200 test uçuşunun yapılması planlanmıştır. 2028 yılında ise seri üretime başlanarak 40 adet üretimin sağlanması ve 2032 yılına kadar da 120 adet uçağın üretilmesi hedeflenmektedir. Endonezya’nın gerçekleştireceği teknoloji transferi sayesinde 50 adet KF-21 kendi ülkelerinde üretilecektir.

2010’lu yıllarda Türkiye’nin de projeye %20 payla dahil olması gündeme gelse de Türkiye’nin projede daha fazla söz sahibi olmak istemesi sebebiyle bu durum gerçekleşmemiştir. Savaş uçağı geliştirme konusunda Türkiye ve Güney Kore benzer stratejiler izlemiştir. Güney Kore, savaş uçağını geliştirmeden önce T-50 Golden Eagle eğitim ve hafif savaş uçağını geliştirmiştir. Bu uçak Hürjet’e oldukça benzerdir.

KF-21’in kavramsal tasarım aşamasında, geliştirilecek olan uçağın F-16’ya göre daha uzun menzile sahip olması ve gövde ömrünün daha uzun olması talep edilmiştir. Ayrıca AESA radarına, süpersonik önleme yeteneğine, gelişmiş aviyoniklere ve elektronik harp sistemine sahip olması istenmiştir.

KAI tarafından KF-21’in uçak gemisi modeli olan KF-21N de tanıtılmıştır. KF-21N’in katlanır kanat yapısına ve mancınık fırlatma sistemine uygun iniş takımına sahip olacağı belirtilmektedir. Gelinen aşamada 1’i çift koltuklu model olmak üzere 4 adet prototipin uçuş testleri gerçekleştirilmiştir. Silah sistemlerinin test süreci ise devam etmektedir.

KF-21 Boramae Teknik Özellikleri

KF-21 2 adet F414-GE-400K turbofan motordan güç alır. General Electric ile yapılan anlaşmayla Hanwha Techwin lisans altında bu motorun parçalarını Güney Kore’de üretebilecektir. Bununla birlikte motorun montajı, testleri ve bakımını da yapabilecektir. Motor aktarma aksamları da Triumph Group tarafından üretilmektedir.

AESA radarı İsrail’in Eltra Systems firmasından destek alınarak Hanwha Systems tarafından geliştirilmektedir. Radar üretiminde Saab firmasından destek alan LIG Nex 1 firması da görev almaktadır. Hanwha Systems ayrıca görev bilgisayarı, kızıl ötesi hedef takip sistemi (IRST) ve elektro optik hedefleme sistemi (EOTS) de geliştirmiştir. LIG Nex 1 firması ise RF Jammer, uçuş kontrol bilgisayarı ve elektronik harp sistemi tasarlamıştır.

Uçağın kanopisi Texstars, fırlatma koltuğu Martin-Baker, acil durum fren sistemi CESA, kabin iklimlendirme sistemi United Technologies, füze lançerleri ve harici yakıt tankları Cobham, yangın uyarı sistemi ve fren sistemi Meggitt, arazi takip/kaçınma sistemi Elbit Systems tarafından üretilmektedir. Ayrıca uçuş test enstrümentasyonu ve veri aktarma sistemi Curtiss Wright firması tarafından geliştirilmiştir.

KF-21, havadan havaya Meteor, AIM-120 AMRAAM, IRIS-T ve AIM-9X Sidewinder füzelerini fırlatma kabiliyetine sahiptir. Ayrıca havadan karaya Taurus KEPD 350, AGM-65; havadan gemiye AGM-84 Harpoon füzesi atabilmektedir. KF-21 GBU ve Mk serisi ile JDAM benzeri bombaları da kullanabilmektedir. Güney Kore’nin kendi mühimmatlarını entegre etme süreci ise devam etmektedir.

KF-21 16.9 m uzunluğa, 11.2 m kanat açıklığına, 4.7 m yüksekliğe ve 11.800 kg boş ağırlığa sahiptir. Ayrıca max. hızı 1.81 Mach değerine ulaşmaktadır. Güney Kore, hava kuvvetlerinin gücünü artırmak ve 5. nesil savaş uçağı geliştirme sürecine katkıda bulunması amacıyla 60 adet de F-35A siparişi vermiştir.

İlginizi Çekecek İçerik : ‘6. Nesil Savaş Uçakları ve En Önemli Özellikleri’

3) Sukhoi Su-75 Checkmate

Su-75 Checkmate, Rus Sukhoi firması tarafından F-35’e rakip olarak geliştirilen 5. nesil savaş uçağı projesidir. Rusya’nın ilk tek motorlu uçağı olma özelliğine sahiptir. Kullanılan motor şu an için NPO Saturn İzdeliye 30 turbofan motordur. Rus yetkililere göre Checkmate’in satın alma ve 1 saatlik uçuş maliyeti oldukça ekonomik. Hatta inanılmayacak kadar ucuz.. 1 uçağın satış bedelinin 25-30 milyon dolar arası olması bekleniyor. 1 saatlik uçuş maliyeti ise F-35’in tam 7’de 1’i kadar. İlk uçuşunu 2023’te yapacak olan Checkmate, seri üretime 2027 yılında başlayacak. Su-75 Checkmate için Arjantin, Vietnam, Hindistan ve BAE potansiyel alıcı ülkeler arasında  gösteriliyor.

Checkmate savaş uçağında bulunan Matreshka sistemi sayesinde gerçekleştirilen analizler ile potansiyel arızalar önceden tespit edilmekte ve uçuş öncesi gerekli bakımlar yapılmaktadır. Su-75 Checkmate APAR radarı, IRST ve Shvabe üretimi KOEPS-75 elektro optik sistem kullanmaktadır. Bazı kaynaklara göre AESA radarı kullanılması ihtimali de mevcut.

Uçakta 11 adet yük istasyonu bulunmaktadır. Bunların 5 adeti stealth uçuşlar için dahili olarak tasarlanmıştır. Havadan havaya 40 ve 110 km menzilli füzeler taşıyabilmektedir. Ayrıca, 70 ve 285 km menzilli havadan karaya etkili mühimmatları ateşleyebilmektedir. Su-75, 1.8 Mach max. hıza ve 2800 km operasyonel menzile sahiptir. Ayrıca 17.5 m uzunluğa ve 11.8 m kanat açıklığı bulunmaktadır.

İlginizi Çekecek İçerik : ‘Dünyanın En İyi İnsansız Savaş Uçakları ve Özellikleri’

4) Shenyang J-31 Gyrfalcon

İlk uçuşunu 2012 yılında gerçekleştiren J-31 Gyrfalcon, Çin’in ikinci 5. nesil savaş uçağıdır. J-31 Gyrfalcon’un F-35C savaş uçağı ile rekabet etmesi bekleniyor. J-31’in, F-35 projesine ait bazı teknolojilerin çalınarak geliştirildiği Amerikalılar tarafından iddia edilmektedir.

J-31 Gyrfalcon 17.3 m uzunluğa, 11.5 m kanat açıklığına, 4.8 m yüksekliğe ve 1.8 Mach max. hıza sahiptir. Servis tavanı 16.000 m olan Gyrfalcon’da 2 adet WS-13 turbofan motor kullanılmaktadır. Ayrıca uçakta KKLJ-7A AESA radarı ve EOTS bulunmaktadır.

5) HAL AMCA

HAL AMCA Hindistan’ın 5. nesil savaş uçağı projesidir. Tek kişilik, çift motorlu ve çok amaçlı bir jet avcı uçağıdır. 2008 yılında başlayan projede ilk prototipin 2024 yılında üretilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca ilk uçuşun 2025 yılında gerçekleştirilmesi ve 2030’lu yıllarda seri üretime başlanması planlanmıştır. HAL AMCA 5. nesil jet avcı uçağı olarak düşük radar kesit alanı, yüksek manevra kabiliyeti, süper seyir ve gelişmiş ağ merkezli harp kabiliyeti gibi üstün özelliklere sahip olacaktır.

Uçakta ilk etapta ABD’den tedarik edilecek GE F414 motorları kullanılacaktır. İlerleyen dönemlerde HAL ve Safran firmasının birlikte geliştirmeyi planladığı farklı bir motorun kullanılması düşünülmektedir. Ayrıca galyum nitrür teknolojisi ile geliştirilen güçlü bir AESA radarı entegre edilecektir.

HAL AMCA jet avcı uçağı üzerinde 1 adet 23 mm GSh silah sistemi, havadan havaya Astra Mark 1-2-3 ve Astra IR füzeleri, havadan karaya Brahmos NG, SANT ve Rudram-1 füzeleri ve lazer güdümlü bombalar bulunabilmektedir. HAL AMCA 17.6 m uzunluğa, 11.13 m kanat açıklığına, 4.5 m yüksekliğe ve 12.000 kg boş ağırlığa sahiptir. Ayrıca max. hız 2.15 Mach ve servis tavanı 20.000 m’dir.

6) Mitsubishi X-2 Shinshin

Mitsubishi tarafından geliştirilen X-2 Shinshin 5. nesil jet avcı uçağıdır. 2007 yılında tasarım çalışmalarına başlanan uçak 2016 yılında 26 dakikalık ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. X-2 Shinshin ile daha sonra üretilmesi planlanan 6. nesil savaş uçağı için tecrübe kazanılması amaçlanmıştır. Bu sebeple X-2 Shinshin deneysel amaçlı bir teknoloji gösterim prototipidir. X-2 Shinshin programı ile geliştirilmesi planlanan 6. nesil F-3 savaş uçağının 2030 yılından önce Japon Hava Kuvvetleri tarafından kullanılabileceği öngörülmektedir.

7) Flygsystem 2020

İsveç Hava Kuvvetleri’nin 5. nesil savaş uçağı ihtiyacını karşılamak amacıyla başlatılan projede mevcut durum hakkında resmi bir açıklama bulunmuyor. Bazı kaynaklarda bu projede 6. nesil savaş uçağına hazırlık amacıyla araştırmaların yapıldığı yer almaktadır. Bu sebeple projenin adının artık Flygsystems 2025 olarak ifade edildiği ve 2040’lı yıllarda görev alacak bir savaş uçağının hedeflendiği belirtiliyor.

8) PAC PF-X AZM

Pakistan tarafından 2017 yılında başlatılan Azm Projesi kapsamında 5. nesil savaş uçağı geliştirilmesi hedefleniyor. Pakistan’ın kendi imkanlarıyla yürüttüğü projede kavramsal tasarım aşaması tamamlanmıştır. Teknik özellikler henüz net olarak basına yansımasa da uçağın çift motorlu olacağı bekleniyor. Ayrıca ilk uçuşun 2028 yılında gerçekleşeceği belirtilmiş durumda.

Bir dönem Türkiye tarafından yürütülen Milli Muharip Uçak MMU (TF-X) Projesi ile de ilgilenen Pakistan için iş birliği arayışının devam ettiği söylenebilir. Pakistan daha önce JF-17 savaş uçakları için Çin ile işbirliğine gitmişti.

İran tarafından duyurulan ve 5. nesil savaş uçağı olduğu iddia edilen Kahhir 313 ise tasarım anormallikleri sebebiyle uzmanlar tarafından pek ciddiye alınmamıştır.

İlginizi Çekecek İçerik : ‘Dünyanın En İyi Yangın Söndürme Uçakları’