6. Nesil Savaş Uçakları ve En Önemli Özellikleri

Beşinci nesil savaş uçaklarında yaşanan gelişmeler tüm hızıyla devam ederken ülkelerin ihtiyaçları doğrultusunda yeni gereksinimler de ortaya çıkıyor. Bu gereksinimler savaş uçağı teknolojilerini oldukça ileri seviyeye ulaştıracak gibi. Artık 6. nesil jet avcı uçağı tasarımları gündeme gelmiş durumda. ABD, Rusya, Çin, Birleşik Krallık, Japonya, Fransa, Almanya, İtalya, İspanya, İsveç ve Tayvan gibi ülkelerin 6. nesil savaş uçakları konusunda çalışmalar gerçekleştirdiği bilinmektedir.

6. nesil jet avcı uçakları, hava üstünlüğü amacıyla kullanılan savaş uçaklarının yerini alması ve 5. nesil savaş uçaklarına tamamlayıcı rol üstlenmesi hedefiyle tasarlanmaktadır. Henüz konsept tasarım aşamasında bulunan 6. nesil savaş uçağı projelerinin 2030-2035 yılları arasında somut hale gelmesi beklenmektedir. İnsan bedeninin getirmiş olduğu beyinsel ve fiziksel kısıtlardan arınmış olarak tasarlanan bu sistemler, sahip olacağı etkin manevra kabiliyetleri ve yapay zeka sayesinde eski nesil savaş uçaklarına karşı oldukça üstün hale gelecektir. Bu sistemleri tüm harekatı idare eden bir komuta merkezi olarak düşünmek de mümkün.

Daha önce ‘Dünyanın En İyi Savaş Uçakları’ yazımızda ülkelerin envanterinde bulunan en etkili savaş uçaklarını incelemiştik. Sonrasında ‘Devam Eden 5. Nesil Savaş Uçağı Projeleri’ hakkında detaylı bilgileri sizlere aktardık. Şimdi ise ‘6. nesil jet avcı uçağı programları ile ne hedefleniyor? 6. nesil savaş uçaklarının öne çıkan özellikleri nelerdir? 6. nesil savaş uçakları hangileridir?’ sorularına cevap arıyoruz.

1) TEMPEST Projesi

Tempest Projesi ile 2035 yılında hizmete girmesi planlanan 6. nesil jet avcı uçağı geliştirilmektedir. İngiliz BAE Systems tarafından yürütülen projede yine bir İngiliz firması Rolls Royce, İtalyan Leonardo ve Fransız MBDA firmaları görev alıyor. İsveçli Saab firması da yatırım ve teknoloji desteği vermeye devam ediyor. Projede sistem ve sensör tasarımı ve entegrasyonu, güç ve soğutma teknolojilerinin öne çıktığını söyleyebiliriz. Rolls Royce güç ve itki sistemleri, Leonardo ise sensör, elektronik ve aviyonik sistemler üzerine çalışmaktadır. BAE Systems entegrasyon, MBDA silah sistemleri ve Saab ise dijital alandaki tecrübeleriyle katkı sağlıyor.

En iyi 6. nesil savaş uçakları arasında gösterilen Tempest, insanlı ve/veya insansız olarak görev icra edebilecektir. Uçak, hipersonik seyir füzeleri ve yönlendirilmiş enerji silahları ile donatılacaktır. Tempest, sürü halindeki insansız hava araçlarının da havadaki komuta kontrol merkezi olacaktır. Sistemdeki tüm unsurların derin öğrenmeyi içeren yapay zekâ destekli bir savaş bulutuyla birbirine bağlanması planlanmıştır. Pilotun bayılması durumunda uçuş kontrolü yapay zeka tarafından devralınabilecektir.

6. nesil savaş uçağı Tempest, delta kanat yapısını benimseyen, bir çift dışa dönük dikey dengeleyicisi ve iki jet motoru olan bir tasarıma sahiptir. Motorlar, radar izini en aza indirmek amacıyla gövdenin en derin kısmına yerleştirilmiştir. Tempest Projesi ile kokpit tasarımında herhangi bir kadran, ekran veya düğme bulunmaması hedeflenmiştir. Teknolojik bir kask sayesinde sanal bir ekran oluşturulması ve giyilebilir kokpit tasarımı öne çıkmış durumda.

Rolls-Royce, Tempest’i hibrit motorla donatmak için çalışmalar gerçekleştiriyor. Yeni nesil motor sisteminde bir motor diğerine güç aktararak motor veya jeneratör şeklinde çalışabilecektir. Motorların enerji ihtiyacının ayarlanabilmesi için de bir enerji yönetim sistemi üzerinde çalışılıyor. Leonardo ise alıcıları uçağın burun kısmına yerleştirmek için küçültme çalışması yapıyor. Bu sebeple, koaksiyel kabloların kullanımının azaltılmasıyla dijital haldeki radar sinyalinin fiber optik kablolarla iletilmesi hedeflenmiştir. Bu sayede sinyal kaybı azalacak ve daha fazla veri taşınabilecektir.

Global Combat Air Programme (GCAP)

Gelinen son aşamada Tempest Projesi ile Japonya’ya ait 6. nesil savaş uçağı geliştirme projesi olan F-X Projesi’nin birleştirilmesi kararı alınmıştır. Bu sebeple Japon Mitsubishi firması da projeye katkı sağlayacaktır. Japonya’nın da katılımıyla proje, Global Combat Air Programme (GCAP) olarak anılmaya başlanmıştır. Ayrıca Suudi Arabistan’ın da projeye dahil olması söz konusu.

2) FCAS Projesi

Avrupa’nın 6. nesil savaş uçağı projesi FCAS Almanya, Fransa ve İspanya ortaklığı ile yürütülmektedir. Gelecek Nesil Hava Muharebe Sistemi (Future Combat Air System – FCAS) Projesi’nde Fransız Dassault, Safran, MBDA, Thales; Alman MTU, FCMS ve Airbus firmaları yer alıyor. İspanya’dan Indra firması ise sonradan dahil olmuş durumda. Fakat Eurofighter Projesi’nde ortaya çıkan proje yönetimi anlaşmazlıklarının bir benzeri bu projede de yaşanmaktadır. Airbus, Dassault ile yönetimi paylaşmak istese de Dassault fikri haklar sebebiyle bu talebi kabul etmiyor. Dassault’un Airbus’a alt yüklenici gibi davranması gerginliği bir miktar arttırıyor. Dassault, olumsuz bir durum yaşanması halinde B planları olduğunu da belirtmiş durumda. Mirage ve Rafale gibi sahada kendini ispatlamış savaş uçaklarını tasarlayan Dassault, bu konudaki uzmanlığına ortak olacak bir firma istemiyor gibi. Ayrıca Fransa, savaş uçağının askeri kabiliyetlerini sürekli artırma isteği içinde olacaktır. Almanya ise saldırı kabiliyetlerinin artırılmasına ülke politikası olarak destek vermeyebilir.

FCAS programında Dassault, düşük radar görünürlüğü amacıyla delta kanat tasarımı üzerinde çalışmaktadır. Airbus ise muharebe bulut sistemi ve yapay zekâ uygulamaları hakkında çalışmalar gerçekleştirmektedir. Airbus’ın dünyada henüz örneği olmayan drone saldırıları üzerine çalışmaya başladığı biliniyor. FCAS programı ile 6. nesil bir savaş uçağının yanı sıra yeni nesil mühimmatlar, insansız hava araçları, yapay zeka teknolojileri ve bunların tümünün bağlanacağı, kara ve deniz muharebe sistemleri ile haberleşebilen bir “Muharebe Bulutu” geliştirilecektir.

En iyi 6. nesil savaş uçakları arasında yer alan FCAS, insanlı/insansız görev yapma kabiliyetine sahip olacaktır. Riski düşük uçuşlar sırasında kontrol pilotta olacak ve uçak, komuta kontrol merkezi gibi kullanılabilecektir. Sıcak bölgelerde ise yapay zeka devreye girecektir.

2019 yılında yapılan ihale ile projede Dassault ve Airbus firmaları ana yüklenici pozisyonundadır. İspanya da projede yer almak için resmi niyet mektubunu göndermiş ve kabul edilmiştir. Son olarak 2020 yılında Faz-1 sözleşmesi imzalanmıştır.

3) F-X Projesi

F-X, Japon Mitsubishi Heavy Industries tarafından geliştirilen çift motorlu 6. nesil savaş uçağıdır. Bu uçağın insansız hava aracı komuta edebilme, giyilebilir kokpit gibi üstün teknolojilere sahip olması bekleniyor. Uçağın ilk uçuşunu 2028’de gerçekleştirilmesi ve seri üretimin 2035’te başlaması hedeflenmiştir.

Japon Toshiba ve Fujitsu şirketleri de F-X‘e ait radar sistemlerinin geliştirilmesine öncülük edecek. Uçağın bazı teknik özellikleri arasında VR tarzı kask ile düşman füzelerini görebilme, sensör ve füze hedefleme yetenekleri, görsel menzil dışındaki füzelerin doğruluğunu artırabilecek bir kontrol sistemi dikkat çekiyor. F-X, elektromanyetik dalgalara maruz kalsa bile operasyonlara devam edebilecektir. Ünlü Japon otomobil markası Subaru da bu projede yerini alarak F-X’in iniş sistemlerini geliştirecek. Şirket daha önce de Boeing 777’nin kanatları ve iniş takımları için üretim yapmıştı.

F-X‘in motorunun Japon Ishikawa Heavy Industries firması tarafından üretildiği bilinmektedir. XF-9-1 turbofan motoru, F-2’de kullanılan General Electric F110 motorundan yüzde 30 daha küçüktür.

Japon mühendisler XF-9-1 motorunun üç yöne hareketli motor takat nozulu uygulaması üzerinde çalışmaktadırlar. Bu uygulamayla motorun takati istenen her yöne 20 derecelik bir açıyla yönlendirilebilecektir. Japonlar bu uygulamayla F-X‘in, F-22 ve Su-35’e ait manevra kabiliyetine ulaşacağını hesaplamaktadır. Hareketli nozul ve yönlendirilmiş takat uygulaması sayesinde F-X‘in kendisine yaklaşan füzelerden seri manevralarla kaçınması ve düşman uçaklara karşı manevra üstünlüğü kazanması hedeflenmiştir.

Japonlar, F-X‘in geliştirilmesinin ve belli sayıda üretilmesinin 40 milyar dolar gibi yüksek bir maliyeti olacağını hesaplayınca program dondurulmuştur. Sonrasında uçak tedariki için yabancı firmalardan teklif istenmiştir. Japonlar bu amaçla, Amerikan Lockheed Martin ve Grumman firmalarıyla ve İngiliz BAE firmasıyla görüşmelerde bulunmuştur. Ancak bu görüşmelerde, üretilecek uçağın 5. nesil olacağı, Tempest ve FCAS gibi 6. nesil uçakların özelliklerini taşımayacağı anlaşılmıştır. Gelinen aşamada Tempest Projesi ile Japonya’ya ait 6. nesil savaş uçağı geliştirme projesi olan F-X Projesi’nin birleştirilmesi kararı alınmıştır.

4) MIG-41 (PAK-DP) Projesi

Rus Rostec firması tarafından geliştirilen 6. nesil savaş uçağı Mig-41’in, 2028’de hizmete girmesi planlanıyor. Mig-41’in nasıl bir uçak olacağını anlamak için Mig-31 ve Mig-25 savaş uçaklarını incelemek gerekir. Mig-31 kendi döneminin en hızlı savaş uçağıydı. Mig-41’in de operasyonel olarak 5.000 km/h hıza ulaşması beklenmektedir. Bu durum uzmanlar tarafından pek gerçekçi bulunmamaktadır. Fakat turboramjet motorlar ile 3.700 km/h hıza ulaşılması öngörülmektedir. Turboramjet motorlar ABD’ye ait SR-71 Blackbird keşif uçaklarında da kullanılmıştır.

Mig-41’de hipersonik silahlara karşı kullanılabilen ve küçük boyutlu, uzun menzilli önleme füzeleri kullanılacaktır. Mig-41, insanlı ve insansız olarak kullanılabilecektir. Aynı zamanda füzelere karşı geliştirilen lazer silah sistemlerine sahip olacaktır.

İlginizi Çekecek İçerik : Roket ve Füze Arasındaki Farklar Nelerdir?

5) ADF Projesi

Özellikle Çin ile yaşanan olaylar sonrasında Tayvan, yeni nesil jet avcı uçağı geliştirme projesini hızlandırmıştır. Tayvan Savunma Bakanlığı, ADF (Advanced Defense Fighter) projesinin resmi olarak başlatılacağını belirtmiş durumda. Uçağın Güney Kore’ye ait KF-21 Boramae ile çok benzer olacağı beklenmektedir. Her şeyin yolunda gitmesi durumunda ilk uçuşun 2025 yılında gerçekleşmesi hedeflenmiştir. Başlangıçta 6 adet üretilmesi planlanmıştır.

6) PCA Projesi

ABD Hava Kuvvetleri F-22 Raptor gibi mükemmel bir avcı uçağına sahip olsa da yüksek maliyetler sebebiyle bu uçakların üretimini daha fazla gerçekleştirmiyor. Bu sebeple 6. nesil savaş uçağı geliştirme çalışmaları başlamış durumda. ABD tarafından NGAD (Next Generation Air Dominance) yani Yeni Nesil Hava Hakimiyeti olarak adlandırılan programda hava kuvvetleri ve deniz kuvvetleri için 2 ayrı proje yürütülmektedir. Hava Kuvvetleri için yürütülen PCA (Penetrating Counter Air) Projesi ile yüksek hızlı, yüksek manevra kabiliyetine sahip, gizlilik teknolojisi ön planda olan ve yapay zeka destekli veri işleme özelliklerine sahip bir savaş uçağı geliştiriliyor. Ayrıca insansız görevlerin icra edilmesi ve insanlı görevlerde pilotların insansız hava araçlarını komuta edebilmesi üzerine çalışmalar gerçekleştiriliyor. Lockheed Martin, Boeing ve Northrop Grumman gibi dev şirketlerin projede yer alması beklenmektedir. Fakat ana yüklenici henüz açıklanmamıştır.

7) F/A-XX Projesi

F/A-XX Projesi ile ABD donanmasında görevli olan F/A-18E/F Super Hornet’lerin yerini alacak ve 2030 yılından itibaren F-35C’leri tamamlayacak 6. nesil savaş uçağı geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu Proje, Yeni Nesil Hava Hakimiyeti (NGAD) programının donanma tarafında yer alan parçasıdır. F/A-XX Projesi ile ortaya çıkacak savaş uçağı, Nimitz sınıfı ve Gerald R. Ford sınıfı savaş gemilerinden kalkabilecektir.

İlginizi Çekecek İçerik : Dünyanın En Büyük Savaş Gemileri: Okyanusun Devleri!

Maksimum sensör bağlantısı ve elektronik olarak yapılandırılmış akıllı dış görünümler dahil olmak üzere bir dizi yeni nesil teknoloji kullanılacaktır. Akıllı kaplamalar sayesinde sürtünmenin azaltılması, hız ve manevra kabiliyetinin arttırılması hedeflenmiştir.

Boeing, Nisan 2013’te F/A-XX 6. nesil savaş uçağı konseptini tanıtmıştır. Konsept, insanlı ve insansız konfigürasyonlarda mevcut olan kuyruksuz çift motorlu bir hayalet avcı uçağıdır. Genellikle ön radar kesitini tehlikeye atan kanardlara sahiptir. Ancak bir kuyruğun olmaması, her açıdan gizliliğin öne çıkarıldığını göstermektedir.

8) J-XX Projesi

Çinli Shenyang firması tarafından geliştirildiği düşünülen J-XX, Çin’in 6. nesil jet avcı uçağı projesidir. Henüz proje hakkında dünya kamuoyuna açıklanan net bilgiler yoktur. Batı ülkelerinin istihbarat ajansları tarafından elde edilen bilgiler, uçağın çift motorlu, kanartlı, F-22 Raptor gibi silahlarını kapalı bölmelerde taşıyan bir uçak olacağını belirtmektedir. Çin’in Rusya ile olan yakın bağları dolayısıyla bu uçağın Rus teknolojisi kullanacağı da tahminler arasındadır.

6. Nesil Savaş Uçaklarının En Önemli Özellikleri

• İnsanlı ve/veya insansız tasarıma sahip olacaktır.
• 5. nesil savaş uçaklarına göre daha etkin manevra kabiliyetine sahip olacaktır.
• Yapay zekanın kullanıldığı, ağ ve uydu merkezli harekât imkânı ve siber savaş kabiliyetine sahip olacaktır.
• Yönlendirilmiş enerji silahları entegre edilebilecektir.
• Modüler yapı sayesinde herhangi bir parçanın değişimi 1 saate kadar düşebilecektir.
• Hava, kara ve deniz birlikleri ile güçlü sensör bağlantısı kurabilecektir.
• Eski nesil savaş uçaklarında yer alan kokpit yapısı bulunmayacak, pilotun takacağı kask sayesinde giyilebilir kokpit tasarımı yer alacaktır.
• Ses hızının 5-6 kat üstünde hareket edebilecektir.
• Görünmezlik özellikleri eski nesil savaş uçaklarına göre daha üstün olacaktır.
• Riski yüksek operasyonlarda droneları veya diğer insansız hava araçlarını komuta edebilecektir.
• Savaş uçaklarında kullanılan yüksek itiş gücüne sahip motorlar ile yolcu uçaklarında kullanılan ve daha az yakıt tüketen düşük itiş gücüne sahip motorların özellikleri tek bir motorda birleştirilecektir. Ayrıca, hibrit motor entegrasyonu üzerine de çalışmalar yapılmaktadır.