Dünyanın En İyi Yangın Söndürme Uçakları

Orman yangınlarını söndürmek için uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından köpük, jel gibi özel yangın söndürücü maddeler ve su atılmaktadır. Her ne kadar helikopterler yangın söndürme konusunda etkili olsa da yangın söndürme uçakları daha önemli bir kuvvet çarpanıdır.

Yangın söndürme uçakları, taşıyabildikleri söndürücü miktarına göre hafif, orta, ağır ve çok ağır sınıf olmak üzere 4 kategoriye ayrılmıştır. 3.800 litreye kadar yangın söndürücü kapasitesine sahip olan uçaklar hafif, 38.000 litreye kadar olanlar orta ve 76.000 litreye kadar olanlar ise ağır sınıfta yer almaktadır. Çok ağır sınıfta yer alan tek yangın söndürme uçağı olan Boeing B747‘den 3 adet üretilmiştir. Bunlardan 2 adedi emekliye ayrılmış ve 3.sü ise kargo uçağına çevrilmiştir.

Yangın söndürme uçaklarının yangına ne kadar yakından müdahale edebildiği çok önemlidir. Gerek dağlık alanlardaki yüksek manevra kabiliyeti gerektiren hassas görevlerde, gerekse şehir yakınlarındaki büyük yangınlarda etkinliği kanıtlanan bu uçaklar, modern yangınla mücadele stratejisinin vazgeçilmez bir parçası olarak ön plana çıkıyor. Bununla birlikte yangın söndürme uçağı üretimi ve yangın söndürme faaliyetleri konusunda Kanadalı firmaların etkin bir rol oynadığını söylemek mümkün. Bu makalede, aktif olarak görev yapan yangın söndürme uçaklarının en önemli teknik özellikleri ve dünya genelindeki kullanımı detaylı bir şekilde ele alınacaktır:

PZL-Mielec M-18 Dromader

Polonyalı PZL-Mielec firması tarafından üretilen M-18 Dromader, ilk uçuşunu 1976 yılında gerçekleştirmiştir. Şu ana kadar 765 adetten fazla üretilmiş olup halen aktif olarak kullanılmaktadır. Hafif sınıfta yer alan M-18 Dromader, 2500 litre su veya 2200 litre kuru kimyevi yangın söndürücü taşıyabilmektedir. Genellikle tarımsal faaliyetlerde görev alsa da ihtiyaç halinde yangın söndürme görevini yerine getirmektedir.

M-18 Dromader 1000 hp, 9 silindirli, hava soğutmalı, pervaneli ve pistonlu 1 adet PZL Kalisz ASz-621R motoruna sahiptir. Polonya, Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ gibi birçok ülkede kullanılan uçak, sarp arazilerdeki manevra kabiliyeti ve yangın bölgelerine hızlı müdahalesiyle tanınır. Geçmişte Türkiye envanterinde bulunan 11 adet M-18 Dromader yangın söndürme uçağının, bakımsızlık ve yedek parça eksikliği nedeniyle 2014 yılında emekliye ayrıldığı açıklanmıştır.

Kompakt yapısı, kısa mesafeli kalkış/iniş kabiliyeti ve dayanıklı gövdesiyle yıllardır görev yapan PZL-M18 Dromader, özellikle düşük yoğunluklu yangın bölgelerinde etkili ve düşük maliyetli bir çözüm sunar. Ancak büyük ölçekli yangınlarda yalnızca destek unsuru olarak değerlendirilmelidir.

Air Tractor AT-802

ABD’li Air Tractor firması tarafından tarımsal faaliyetlerde kullanılması amacıyla üretilen AT-802, zamanla yangın söndürme çalışmaları ve askeri faaliyetlerde de kullanılmıştır. İlk uçuşunu 1990 yılında gerçekleştiren uçaktan şu ana kadar 800 adetten fazla üretilmiştir. Hafif sınıfta yer alan AT-802, 3100 litre su taşıyabilmektedir.

AT-802, 1 adet 1350 hp Pratt & Whitney PT6A-67AG turboprop motor ile çalışmaktadır. ABD, Kanada, Şili, Kolombiya, Hırvatistan, Mısır, Endonezya, İsrail, Protekiz, Karadağ, İspanya gibi birçok ülkede kullanılmaktadır. Türkiye’nin envanterinde ise 4 adet AT-802 Fire Boss mevcut.

AT-802F Fire Boss modeli göllerden, nehirlerden veya denizden 20-30 saniye içinde su doldurma kabiliyetine sahiptir. Bu özellik, yerdeki yakıt ikmali ihtiyacını ortadan kaldırarak yangın söndürme operasyonlarının verimliliğini önemli ölçüde artırır.

Canadair CL-215

Canadair CL-215 (Scooper), gelişmiş yangın söndürme uçaklarının atası sayılan amfibik bir uçaktır. Hem sudan hem de karadan kalkış ve iniş yapabilme kabiliyetiyle 1960’lardan bu yana orman yangınlarına karşı mücadele etmektedir. Yangın söndürme amacıyla geliştirilen CL-215, ilk uçuşunu 1967 yılında gerçekleştirmiştir. 1989 yılına kadar 125 adet üretilmiş olup halen aktif olarak kullanılmaktadır.

Kanadalı Canadair firması tarafından üretilen CL-215‘in üretimi daha sonra Bombardier tarafından devam ettirilmiştir. Orta sınıfta yer alan Canadair CL-215, 5455 litre su taşıyabilmektedir. En belirgin özelliği, gövdesinin alt kısmında bulunan 2 adet su tankı ve suyu hızlı bir şekilde doldurmasını sağlayan kepçe sistemidir. Su üstünden dolum süresi yaklaşık 12 saniyedir.

CL-215 uçaklarının üretimi CL-415 modelinin geliştirilmesiyle 1990 yılında durdurulmuştur. CL-215 modeli üzerinden ise CL-215T varyantı geliştirilmiştir. Bu uçağa, 2 adet 2400 hp PW R-2800-83AM 18 silindirli hava soğutmalı, radyal, pistonlu motorun yerine 2 adet PW 123AF turbo motor entegre edilmiştir.

Canadair CL-215 Kanada, Yunanistan, İspanya ve ABD gibi ülkeler tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. Daha önce Türkiye, İtalya, Tayland, Hırvatistan, Fransa, Venezuela ve Yugoslavya tarafından da kullanılmıştır.

Turbo motorlu CL-215T modelinden dünyada toplam 25 adet mevcuttur. Radyal motorlu modelden ise toplam 16 adet bulunmaktadır. Radyal motorlu olanların 9 adedi Türkiye’dedir. Bu uçaklar, uzun yıllar boyunca orman yangınlarıyla mücadelede aktif rol oynadı. Ancak zamanla bakımlarının aksaması, yedek parça sıkıntısı ve maliyet sorunları nedeniyle birçoğu faal durumda kalamadı. Bu sebeple, 3’ü faal durumda olan toplam 8 adet CL-215 uçağı THK tarafından Mayıs 2025’te 1.4 milyar TL’den satışa sunuldu. Ancak ilan süresi sonunda bir teklif alınamadığı belirtilmiştir.

Canadair CL-415

Canadair tarafından üretilmeye başlanan CL-415 (Super Scooper), motor ve elektronik sistemler açısından CL-215’in gelişmiş versiyonudur. İlk uçuşunu 1993 yılında gerçekleştiren uçak halen aktif olarak kullanılmaktadır. Bir dönem Bombardier ve De Havilland Canada tarafından da üretilen bu uçak, yangın söndürme filolarının vazgeçilmezlerinden biri haline gelmiştir. Toplam 95 adet üretilen CL-415 yangın söndürme uçağının üretimi 2015 yılında sonlandırılmıştır. Orta sınıfta bulunan CL-415 yangın söndürme uçakları, 6137 litre su taşıyabilmektedir. Ayrıca 2 adet 2380 hp Pratt & Whitney Canada PW123AF turboprop motora sahiptir.

CL-415 modeli ile aerodinamik yapı ve kokpit geliştirilmiş, tank kapasitesi artırılmıştır. Kanada, Fransa, İtalya, Hırvatistan, Yunanistan ve İspanya başta olmak üzere birçok ülkenin filosunda yer almıştır.

Conair FireCat

ABD’li Grumman firması tarafından denizaltılara karşı kullanılması amacıyla geliştirilen S-2 Tracker, farklı ülkeler tarafından satın alınmış ve yangın söndürme faaliyetlerinde de kullanılmıştır. 1284 adet üretilen S-2 Tracker uçaklarından bazıları Kanadalı Conair firması tarafından modifiye edildi. Bu sayede FireCat ismiyle 35 adet yangın söndürme uçağı üretilmiştir. 1978 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren Firecat, 1988 yılında motor kısmında yapılan yenilikler ile Turbo Firecat adı altında yeni bir uçuş daha gerçekleştirdi. Günümüzde Fransa tarafından 8 adet Turbo Firecat kullanılmaktadır. Hafif sınıfta yer alan Turbo Firecat yangın söndürme uçakları 3395 litre su taşıyabilmektedir.

Firecat modeli, S-2 Tracker’larda olduğu gibi 2 adet Wright R-1820-82WA 9 silindirli hava soğutmalı, radyal, pistonlu motora sahiptir. Turbo Firecat modelinde ise iyileştirmeye gidilmiş ve 2 adet Pratt & Whitney PT6A-67AF turboprop motor kullanılmıştır.

Lockheed Martin C-130 Hercules

ABD’li Lockheed Martin firması tarafından üretilen efsane nakliye uçağı C-130, çok amaçlı kullanıma uygundur. Bu sebeple birçok varyanta sahiptir. Arama kurtarma, bilimsel araştırma faaliyetleri, havada yakıt ikmali, nakliye, deniz kuvvetlerine destek ve yangın söndürme gibi birçok faaliyette kullanılabilmektedir. İlk uçuşunu 1954 yılında gerçekleştiren uçaktan şu ana kadar 2500 adetten fazla üretilmiştir. Orta sınıfta yer alan C-130 yangın söndürme uçakları 11356 litre su taşıyabilmektedir.

1970’li yılların başında başlatılan Modüler Havadan Yangınla Mücadele Sistemi (MAFFS) ile mevcut uçakların orman yangınlarıyla mücadele için bir hava tankerine dönüştürülmesine izin verilmiştir. Bu sayede su tankerlerinin C-130 uçaklarına entegre edilmesiyle acil durumlarda yangın söndürme faaliyetlerine katılım sağlanabiliyor. Aero Union firması tarafından yapılan bu modifikasyon ABD, Kolombiya, İtalya, Portekiz, Tunus, Brezilya, Fas ve Tayland’a ait C-130 uçaklarında kullanılmaktadır.

Çoğunlukla C-130H ve C-130J (Super Hercules) modelleri yangın söndürme için dönüştürülmüştür. C-130H 4 adet 4910 hp Allison T56-A-15 turboprop motoruna; C-130J ise 4 adet 4591 hp Rolls-Royce AE 2100D3 turboprop motoruna sahiptir.

Tavsiye İçerik: ‘C-130 ve A400M Nakliye Uçakları Arasındaki Farklar Nelerdir?’

Lockheed Martin L-188 Electra

ABD’li Lockheed Martin firması tarafından üretilen L-188 Electra 1957 yılında ilk uçuşunu gerçekleştirdi. 1961’e kadar 170 adet üretilen uçaklardan askeri ve nakliye amaçlı kullanılan 2 adet uçak bulunmaktadır. Kalan uçaklardan bazıları yangın söndürme amacıyla kullanılmaktadır. Orta sınıfta yer alan L-188 Electra yangın söndürme uçakları 11350 litre su taşıyabilmektedir.

Kanadalı Air Spray firması 9 adet, Buffalo Airways firması 2 adet ve Conair ise 1 adet L-188 Electra modelini yangın söndürme faaliyetlerinde hava tankeri olarak kullanmaktadır. L-188 Electra, 4 adet 3750 hp Allison 501-D13 turboprop motora sahiptir.

McDonnel Douglas MD-87

ABD’li McDonnel Douglas (Boeing) firması tarafından geliştirilen MD-87, yolcu ve kargo taşımacılığı amacıyla üretilmiştir. İlk uçuşunu ise 1979 yılında gerçekleştirmiştir. 1999 yılına kadar 1191 adet üretilen uçaklardan 147 adedi aktif olarak kullanılmaktadır. 6 adet MD-87, Erickson Aero Tanker firması tarafından yangın söndürme faaliyetlerinde görev almaktadır. Orta sınıfta yer alan bu yangın söndürme uçakları 15.000 litre su taşıyabilmektedir. MD-87, 2 adet Pratt & Whitney JT8D-200 motora sahiptir.

McDonnel Douglas DC-10 Air Tanker

ABD’li McDonnel Douglas tarafından DC-10 yolcu uçağının modifiye edilmesiyle Air Tanker yangın söndürme uçağı geliştirilmiştir. İlk uçuşunu 2006 yılında gerçekleştiren uçaklardan 5 adet üretilmiş olup ilk geliştirilen uçak emekliye ayrılmıştır. Ağır sınıfta yer alan DC-10 Air Tanker 45.000 litre su taşıyabilmektedir. Bununla birlikte 3 adet GE CF6-6D motora sahiptir. Büyük yangınlarla mücadeledeki yüksek kapasitesi ve hızlı müdahale yeteneğiyle, özellikle ABD ve Avustralya gibi ülkelerin orman yangınlarıyla mücadele filolarının kritik bir bileşeni olmaya devam etmektedir. Yangınla mücadele operasyonlarında genellikle bir öncü uçak tarafından yönlendirilmeye ihtiyaç duyar.

Boeing 737-300 Fireliner

ABD’li Boeing tarafından hava yolu firmaları için geliştirilen 737-300, 1984 yılında ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. 2000 yılına kadar 1988 adet üretilen bu uçaklardan 6 adedi, Kanadalı Coulson Grup tarafından Southwest hava yollarından satın alınarak yangın söndürme uçağına dönüştürülmüştür. Orta sınıfta yer alan 737-300 yangın söndürme uçakları, 15.000 litre su taşıyabilmektedir. 1 adedi Avustralya’ya satılan 737-300, 2 adet CFM56-3C-1 turbofan motorundan güç alır.

Tavsiye İçerik: Dünyanın En Büyük Yolcu Uçağı Üreticileri

Antonov An-32P Firekiller

Ukraynalı Antonov firması tarafından tasarlanan An-32, askeri kargo uçağı olarak geliştirilmiştir. 1976 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren AN-32 şimdiye kadar 373 adet üretilmiştir. An‑32P Firekiller, 1995 yılında sivil yangınla mücadele sertifikasına sahip olmuştur. Orta sınıfta yer alan bu yangın söndürme uçakları 8.000 litre su taşıyabilmektedir. An-32P Firekiller, 2 adet 5180 hp Ivchenko Progress AI-20DM turboprop motoruna sahiptir. Ukrayna Devlet Acil Servisi (DSNS) tarafından kullanılan uçak aynı zamanda dünyadaki tek ticari Firekiller operatörü XENA şirketi tarafından da kullanılmaktadır.

ShinMaywa US-2

Mitsubishi, Kawasaki ve NIPPI ortaklığından Japonya’da üretilen US-2, deniz üzerindeki kurtarma görevleri için geliştirilmiştir. 2003 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren uçaktan şimdiye kadar 7 adet üretildi. 2010 yılında ise yangın söndürme modifikasyonu tanıtıldı. Orta sınıfta yer alan US-2 yangın söndürme uçakları 13.610 litre su taşıyabilmektedir. Bununla birlikte 4 adet 4.592 hp Rolls-Royce AE 2100J turboprop motoruna sahiptir.

Su kaynaklarından 20 saniye içinde dolum yapabilen uçak BLC (Boundary Layer Control) teknolojisi sayesinde kısa mesafelerde kalkış ve iniş yapabilmekte ve çok düşük hızlarda stabil bir şekilde uçabilmektedir. 1 adet LHTEC T800 turboşaft motoru BLC sistemi için bir kompresör olarak kullanılmaktadır. Bu beşinci motor, BLC sistemine basınçlı hava sağlayarak uçağın düşük hızlarda kaldırma kuvvetini artırır.

British Aerospace 146

BAE System tarafından üretilen BAe 146, hava yolu firmalarının yolcu taşıması amacıyla geliştirilmiştir. 1981 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren uçaktan şu ana kadar 387 adet üretilmiştir. ABD’li Minden Air Corporation, Neptune Aviation Services ve Kanadalı Conair’e ait Aero-Flite Air Spray dahil olmak üzere birçok kuruluş tarafından yangın söndürme uçağı olarak dönüşümü sağlanmıştır.

Conair ve Neptune’e ait 7’şer uçak Kuzey Amerika’da görev yapmaktadır. Çok sayıda uçağın daha dönüşümü planlanmıştır. Orta sınıfta yer alan BAe 146 yangın söndürme uçakları, 11.300 litre su taşıyabilmektedir. Ayrıca, 4 adet Textron Lycoming ALF 502R-5 motoruna sahiptir.

Bombardier Dash 8 Q400-AT

Kanadalı Bombardier tarafından üretilen Dash 8, hava yolu firmalarının yolcu taşıması amacıyla geliştirilmiştir. 1983 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren Dash 8 modelinden şimdiye kadar 1249 adet üretildi. Bunlardan 2 adedi uçak yangın söndürme uçağına dönüştürülmüş ve Q400-AT adını almıştır. Bu dönüşüm, Cascade Aerospace tarafından Fransa için yapılmıştır. Orta sınıfta yer alan Q400-AT yangın söndürme uçakları, 9274 litre su taşıyabilmektedir. Ayrıca 2 adet 5071 hp PW150 motoruna sahiptir.

Dash 8 Q400-AT yangın söndürme uçağının 6 palli Dowty pervaneleri, gürültü ve titreşim azaltmak için özel olarak tasarlanmıştır. Fransa, Kanada, ABD, Rusya, Avustralya, İsrail ve Haiti tarafından kullanılmaktadır.

Beriev Be-200

Rus Beriev firması aracılığıyla geliştirilen Beriev Be-200; Irkut tarafından üretilmiş ve Taganrog tarafından entegre edilmiştir. Jet amfibik uçak sınıfında olan Beriev Be-200; yangın söndürme, arama kurtarma, kargo ve yolcu taşıma faaliyetlerinde kullanılması amacıyla geliştirildi. 1998 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren uçaktan şimdiye kadar 19 adet üretilmiştir. Bu uçaklar Azerbaycan ve Rusya tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. Orta sınıfta yer alan Be-200, 12.000 litre su taşıyabiliyor. Ayrıca deposundaki suyu 14 saniye gibi kısa bir sürede boşaltabilmektedir. ABD’li Seaplane Air Services tarafından 4 adet, Çinli Energy Leader Group tarafından 2 adet, Şilili Asesorias CBP tarafından 2 adet ve Cezayir Savunma Bakanlığı tarafından 4 adet sipariş verilmiştir.

2 adet Progress D-436TP turbofan motoruna sahip olan Be-200, operasyonel olarak ilk uçuşunu 2004 yılında İtalya’nın Sardinya bölgesinde yaşanan orman yangınlarında gerçekleştirmiştir. 2021 yılında Türkiye’de çıkan yangınlarda kullanılması için kiralanan uçak, Adana yakınlarında düşmüştür.

Ilyushin Il-76

Rus Ilyushin tasarım ofisi tarafından geliştirilen Il-76, nakliye görevi ve askeri amaçlar doğrultusunda üretilmiştir. İlk uçuşunu 1971 yılında gerçekleştiren uçak, şimdiye kadar 960 adetten fazla üretilmiştir. Ağır sınıfta yer alan Il-76, 43.230 litre su taşıyabilmektedir. Tıpkı C-130’lardaki gibi yangın söndürme kiti entegre edilerek bir yangın söndürme uçağına dönüştürülmektedir. 1990 yılında tanıtılan yangın söndürme uçağı 4 adet Soloviev D-30KP turbofan motoruna sahiptir. Sınıfının en büyük turbofan hava nakliye uçaklarından biri olan Ilyushin Il‑76, yangın söndürme görevlerinde kullanılan VAP-2 modül sistemi ile dev boyutlarda su bırakma kapasitesi sunar.

Embraer C‑390 Millennium

Embraer C‑390 Millennium modeli, aslında orta sınıf turbofanlı askeri nakliye uçağıdır. Ancak MAFFS II sistemiyle donatıldığında, yangın söndürme görevlerinde de etkin şekilde kullanılabilmektedir. 2 adet IAE V2500-E5 turbofan motoru bulunan uçak 11.300 litre su veya yangın retardantı taşıyabiliyor. Embraer, C‑390’a MAFFS II entegre ederek 2022 yılında su atım testlerini başarıyla tamamlamıştır.