Türkiye’nin Sondaj Gemileri: Fatih, Yavuz, Kanuni, Abdülhamid Han
Türkiye, enerji bağımsızlığı hedefleri doğrultusunda denizlerdeki hidrokarbon arama ve sondaj çalışmalarına büyük yatırımlar yapmaktadır. Bu süreçte, modern sondaj gemileri filoya katılarak Türkiye’nin denizlerdeki gücünü artırmıştır. İleri teknolojiye sahip sondaj gemileri sayesinde Türkiye, Karadeniz ve Akdeniz başta olmak üzere çeşitli bölgelerde petrol ve doğal gaz arama faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu makalede, Türkiye’nin envanterinde bulunan sondaj gemilerinin görevleri ve teknik özellikleri ele alınacaktır.
Sondaj gemileri, sondaj platformlarından farklı olarak 300-3500 metre derinlikteki denizlerde görev yapar. Sondaj platformları ise genel olarak 100-500 metre derinliğe sahip denizlerde çalışır. Ayrıca sondaj gemileri, çalışma esnasında konumlarını korumaya ihtiyaç duyar. Bu sebeple, aktif konumlama sistemi sayesinde motor gücü kullanılarak geminin konumu sabit tutulmaktadır.
Fatih Sondaj Gemisi
6. nesil ultra derin deniz sondaj gemisi Fatih, Türkiye’nin ilk operasyonel sondaj gemisidir. 25 Kasım 2011 tarihinde Hyundai Heavy Industries tarafından üretilen gemi, 860 milyon dolara inşa edildi. Önceki adı Deepsea Metro 2 olan gemiyi, 2018’e kadar Norveçli Odfjell Drilling firması işletti. Geminin ilk sahibi Chloe Marine şirketi, 2015 yılındaki petrol krizi sebebiyle gemiyi Chalfont Shipping’e 210 milyon dolar karşılığında sattı. Türkiye Petrolleri A.O. (TPAO) ise gemiyi 2018 yılında 262.5 milyon dolar bedel ile işletme haklarıyla birlikte satın aldı.
İlk olarak Akdeniz’de Alanya-1 derin deniz kuyusundaki çalışmalarda kullanılan Fatih Sondaj Gemisi, 2020 yılının Haziran ayında Karadeniz’de yer alan Tuna-1 kuyusunda çalışmalara başladı. Bu sahada, 320 milyar m3 ile Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en büyük doğalgaz keşfi Fatih tarafından gerçekleştirildi. Akabinde ise Amasra-1 kuyusunda 135 milyar m3 doğalgaz keşfedilmiştir.
Fatih Sondaj Gemisi ilk üretildiği dönemde sahip olduğu teknolojilerin çok ötesinde bir donanıma sahip. Yapılan iyileştirmeler öncesinde dünyada en yüksek teknolojiye sahip 16. sondaj gemisi olan olan Fatih; kuyu kontrol sistemleri, sondaj ekipmanları, itici ve jeneratörler ve dinamik pozisyonlama sistemleri gibi birçok aksamın yenilenmesi sonrası 5. sıraya kadar yükselmiştir. Bununla birlikte 10.994 metre ile dünyanın en derin bölgesi olan Mariana Çukuru‘ndan daha derinde, 12.120 metre derinlikte sondaj yapabilmektedir. Aktif konumlandırma sistemi sayesinde 6 metre yüksekliğindeki dalga boyunda sabit kalarak çalışmalarına devam edebilmektedir. Ek olarak geminin sahip olduğu 2 adet sondaj kulesinin yüksekliği 64 metredir. Ayrıca 1750 ton yük kaldırma kapasitesine sahiptir.
- Uzunluk: 229 m.
- Genişlik: 36 m.
- Max. Hız: 8.6 knot (15.9 km/h)
- Servis Hızı: 7.2 knot (13.3 km/h)
- Brüt Ağırlık: 51.283 gros ton
Yavuz Sondaj Gemisi
Türkiye’nin sahip olduğu 2. ultra derin sondaj gemisi Yavuz, Hyundai Heavy Industries tarafından DeepSea Metro 1 adıyla 2011 yılında üretildi. Geminin ilk sahibi Golden Close Maritime şirketiydi. Odfjell Drilling tarafından işletilen gemi, Ekim 2018’de Türkiye Petrolleri A.O. (TPAO) tarafından 262.5 milyon dolar bedel ile satın alındı.
Yavuz Sondaj Gemisi aktif konumlandırma sistemi sayesinde 6 metre yüksekliğindeki dalga boyunda sabit kalarak çalışmalarına devam edebiliyor. Ayrıca gemide dinamik pozisyonlama sistemi mevcut. Elektrik ihtiyacı ise 42 MW kapasiteli bir dizel jeneratörden sağlanıyor. 130 metre yüksekliğinde kuleye sahip olan gemi, 12.200 metreye kadar sondaj yapabiliyor. İlk olarak Akdeniz’de çalışmalarına başlayan Yavuz Sondaj Gemisi Karpaz-1, Lefkoşa-1, Güzelyurt-1 ve Selçuklu-1 kuyularında görev yapmıştır.
- Uzunluk: 229 m.
- Genişlik: 36 m.
- Max. Hız: 8.6 knot (15.9 km/h)
- Servis Hızı: 4.5 knot (8.3 km/h)
- Brüt Ağırlık: 51.283 gros ton
Kanuni Sondaj Gemisi
Türkiye’nin 3. ultra derin deniz sondaj gemisi Kanuni, 2012 yılında Samsung Heavy Industries tarafından Güney Kore’de Sertao adıyla üretildi. Gemi, ilk sahibi Schahin Group tarafından 2012-2015 yılları arasında Brezilya devlet şirketi Petrobras’a tahsis edildi. Schahin Group’un iflas etmesinin ardından geminin yeni sahibi ABD’li Dleif Drilling firması oldu. 2020’de açık artırmayla satışa çıkarılan gemi TPAO tarafından 37.5 milyon dolar karşılığında satın alındı.
Kanuni Sondaj Gemisi 11.400 metreye kadar sondaj yapabilmektedir. Bununla birlikte 114 metre kule yüksekliğine sahiptir. Ayrıca gemi, sismik araştırma faaliyetleri de gerçekleştirebiliyor.
- Uzunluk: 227 m.
- Genişlik: 42 m.
- Brüt Ağırlık: 60.316 gros ton
Abdülhamid Han Sondaj Gemisi
TPAO tarafından 2021 yılında Güney Koreli Daewoo şirketinden satın alınan 7. nesil sondaj gemisinin adı Abdülhamid Han olarak belirlenmiştir. Uluslararası denizcilikte Cobalt Explorer adıyla bilinen gemi ilk defa Türkiye tarafından kullanılmaktadır. Bu sayede Fatih, Yavuz ve Kanuni’ye 7. nesil bir sondaj gemisi eşlik ediyor. 7. nesil sondaj gemilerinden dünyada sadece 5 adet bulunduğunu da hatırlatalım.
Bu gemi sayesinde sondaj derinliği 12.500 metrenin üzerine çıkabiliyor. Türkiye’nin 4. sondaj gemisi Abdülhamid Han, aktif konumlandırma sistemi sayesinde 7.3 metre yüksekliğindeki dalga boyunda sabit kalarak çalışabilme kabiliyetine sahip. Bununla birlikte çift kuleye sahip olan geminin kule yüksekliği ise 104 metre. Her iki kule de dalga sönümleme sistemi (CMC) ile donatılmış durumda.
- Uzunluk: 238 m.
- Genişlik: 42 m.
- Brüt Ağırlık: 68.000 gros ton
Türkiye ihtiyaçları doğrultusunda ilk olarak 7. nesil ultra derin deniz sondaj gemisi Bolette Dolphin’e talipti. Fakat bu gemi 83 milyon dolar bedelle Norveçli Deep Value Driller firması tarafından satın alındı. Bu doğrultuda Türkiye, ABD’li Vantage Drilling firması tarafından sipariş edilen fakat daha sonra sözleşmesi feshedildiği için atıl durumda kalan bu gemiyi satın aldı.
Son günlerde gündemimizi meşgul eden ve akaryakıt fiyatlarının zamlanmasına da sebep olan Brent Petrol hakkında detaylı bilgi için ‘Brent Petrol Nedir? Nereden Çıkarılır?’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
- [1] Türkiye’nin Derin Deniz Sondaj Gemileri
