Evrenin En Büyük 3 Boyutlu Haritası Oluşturuldu
Karanlık Enerji Spektroskopik Enstrümanı’nın (DESI) ilk çalışmasından elde edilen verilerle evrenin en büyük 3 boyutlu haritası ortaya çıktı. Bu çarpıcı görüntü, milyarlarca ışık yılı boyunca uzanan devasa kozmik galaksi ağını gözler önüne seriyor. Proje daha başlangıç aşamasında olduğundan beklentiler çok daha büyük.
Evrenin En Büyük 3 Boyutlu Haritası Neler İçeriyor?
Görüntü, Virgo takımyıldızı yönünde yaklaşık 5 milyar ışık yılı uzaklıkta, Dünya’nın sol altta yer aldığı 7.5 milyon galaksi içeriyor. Haritada kozmosun geniş ölçekli yapısı açıkça görünürken neden genellikle kozmik ağ olarak anıldığını anlamak zor değil. Ayrıca astronomların harita üzerindeki bu verilerden öğrenebilecekleri çok şey var.
3 boyutlu haritadaki galaksilerin dağılımında devasa kümeler, iplikçikler ve boşluklar var. Bunlar evrendeki en büyük yapılar. Bu yapıların içinde, evrenin çok erken zamanlarına ait izler bulunmaktadır. Bu sayede o zamandan beri evrenin genişlemesinin tarihine şahitlik edebileceğiz.
Karanlık Enerji Spektroskopik Enstrümanı (DESI) Nedir?
DESI, bir galaksinin ne kadar uzakta olduğunu ortaya çıkarabilen renk tayfı hakkında ayrıntılı veriler toplar. Evren sürekli genişlediğinden, daha uzak galaksilerden gelen ışık uzar. Böylece dalga boyları tayfın kırmızı ucuna doğru kayar. Bu nedenle, daha kırmızı renkli görünen galaksiler daha uzaktadır. DESI, evrenin 3 boyutlu haritası araştırmasında bunu kullanır.
Arizona’daki Mayall Teleskobu üzerine kurulan DESI, ölçümlerini oldukça benzersiz bir tertibat kullanarak yapıyor. Işık önce özel üretilmiş altı büyük mercekten geçiyor. Merceklerden geçen ışık fiber optik kablolar tarafından yakalanıyor. Bu kablolar, 10 mikron hassasiyetle çalışan 5.000 robotik konumlandırıcı tarafından kontrol ediliyor. Işık, oradan da analiz için onu oluşturan renklere ayıran 10 farklı spektrografa gönderiliyor.
DESI Projesinin Amacı Nedir?
DESI’nin temel amacı, evrenin yüzde 70’ini oluşturduğu düşünülen karanlık enerji hakkında daha fazla bilgi vermektir. Bu karanlık enerji, galaksileri sonsuz bir genişlemeye sürükleyebilir. Ayrıca onların kendi üzerlerine çökmesine neden olabilir. Bu sebeple proje, kozmologların seçenekleri daraltması açısından önemli.
DESI ile geliştirilen diğer araştırmalar, daha küçük galaksilerin, büyük galaksilerinki gibi kendi kara deliklerine sahip olup olmadığını araştırıyor. Bir kara deliği tespit etmenin en iyi yolu, içine sürüklenen gazı, tozu ve diğer materyali belirlemek. Ancak bunu küçük galaksilerde görmek kolay değil. Araştırmacıların DESI tarafından toplanan yüksek hassasiyetli spektrum verilerinin yardımıyla çözebilecekleri bir durum.
Dahası, milyarlarca yıllık uzay tarihi boyunca süper kütleli kara delikler tarafından desteklenen, özellikle parlak galaksiler olmak üzere kuasarların incelenmesi var. DESI’nin, kuasarlarla ilgili bir hipotezi test etmek için de kullanılması planlanıyor. Bir kuasarın etrafındaki toz miktarının, yaydığı ışığın rengini etkilediği düşünülmekte. Bu da onu DESI için mükemmel bir iş haline dönüştürüyor. Cihazın, görevi tamamlanana kadar yaklaşık 2.4 milyon kuasar hakkında bilgi toplayabileceği tahmin ediliyor.
Mevcut harita, DESI’nin 2021’deki ilk 7 aylık çalışması sırasında ortaya çıktı. 2026’da proje sona erdiğinde, cihaz 11 milyar ışık yılına kadar uzanan 35 milyondan fazla galaksiyi haritalamış olacak. Bu veri hazinesi galaksiler, kara delikler, kuasarlar, evrenin genişleme tarihi ve karanlık enerjinin gizemli fiziği hakkında yeni ayrıntıları da gün ışığına çıkaracak.