SpaceX Projesi : Starlink Nedir?

Starlink, Amerikan uydu şirketi SpaceX tarafından uydu internet erişimi sağlamak için üretilen uydu takımyıldızına verilen isimdir. Bu takımyıldızının seri üretilen binlerce küçük uydudan oluştuğunu söyleyebiliriz. Dünyamızın alçak yörüngesine yerleştirilen bu uydular her gün sayılarına yenileri eklenen yer istasyonlarıyla uyumlu şekilde çalışmaktadır. SpaceX, bazı uydularını keşif ve bilimsel amaçlı kullanımların yanı sıra askeri amaçlara hizmet etmesi için ordulara satmayı da planlamaktadır.

Starlink Projesi’nin Gelişimi

Starlink Projesi’nin geliştirilmesine Ocak 2015’te başlandı. Bunun üzerine ilk olarak Washington’ın Redmond kasabasında uydu geliştirme tesisi kuruldu. Şubat 2018’de test için 2 adet prototip fırlatılmış ve denemeler kusursuz şekilde tamamlanmıştır.

Nisan 2019’da Federal İletişim Komisyonu (FCC) tarafından SpaceX firmasına alçak yörünge katmanlarına Starlink uydusunu fırlatması için yetki verilmiştir. SpaceX’in planı 12.000 adet uyduyu 3 farklı irtifada yer alan yörüngelere oturtmaktır. İlk katman için 550 km yüksekliğe 1440 adet, ikinci katman için 1110 km yüksekliğe 2825 adet, üçüncü katman için 340 km yüksekliğe 7500 adet uydu fırlatılması planlanmıştır. Projede daha sonraki aşamalarda sayının 42.000’e kadar çıkartılması hedefleniyor.

Mayıs 2019’da ilk defa 60 uydu, Falcon 9 fırlatma aracıyla başarılı şekilde yörüngeye gönderilmiştir. Yeryüzünden 550 km yüksekteki bu yörünge ile uyduların yaşam döngüsünü tamamladıktan sonra yer çekimi ile tekrar atmosfere çekilerek uzay çöplüğü oluşumunun önüne geçilmesi de planlanmaktadır.

Tavsiye İçerik : ‘Uzaydaki En Modern Sorun: Uzay Çöpleri Nasıl Temizlenir?’

7 Nisan 2021’de SpaceX’in fırlattığı uydu sayısı 1400’ün üzerine çıkmıştır. 2021 yılının sonuna kadar ise 2 haftada bir 60 uydu gönderilmesi planlanmıştır. SpaceX firmasının günlük 6 uydu üretebildiği düşünüldüğünde bu gayet makul bir sayı.

Ocak 2024 itibariyle 2.300.000’den fazla aboneye internet erişimi sağlayan Starlink, 540-570 km mesafe arasındaki ilk katmanda 1. faz kapsamında gönderilen 3647 adet v0.9 1. nesil aktif uyduya sahip. 366 adet uydu ise yörüngeye yerleşememiş veya çalışmıyor durumda. Ayrıca 1. faz kapsamında gönderilen V2 Mini 2. nesil 1622 adet uydu 525-559 km mesafe arasında aktif durumdadır. 2. nesil uydulardan 36 adedi ise yörüngeye yerleşememiştir.

Starlink ile Fiber Optik Farkı

Dünya üzerinde internet altyapısının çok büyük bir kısmı kablolar aracılığıyla sağlanmaktadır. Ancak kablo altyapısının gerek coğrafi koşullar gerekse yüksek maliyet sebebiyle yapılamadığı veya eksik kaldığı bölgeler göz önüne alındığında dünya nüfusunun yaklaşık %40’ının internet altyapısına sahip olmadığını söyleyebiliriz. Bu sebeple Starlink tam da altyapı eksiklikleri olan bölgeler için gelecek vaat eden bir proje.

Starlink’in fiber optik kablolara göre en büyük farkı veri transferini sağlamada kullanılan yöntemdir. Elektrik kabloları üzerinden internet sinyalleri göndermek yerine, uzay boşluğunda lazer yoluyla veri transferi gerçekleştiren Starlink uydularının, fiber optik kabloya kıyasla %47 daha hızlı veri aktarımı sağladığını söyleyebiliriz.

Starlink ile Geleneksel Uydu İnterneti Arasındaki Fark

Seneler önce uydu interneti kullanıp bu deneyiminizden hiç de memnun kalmamış olabilirsiniz. Ancak Starlink projesinde mevcut uydu teknolojisi ve pratikte kullanımı açısından önemli değişimler olduğunu söyleyebiliriz.

Eski yıllarda uzaya uydu göndermenin maliyeti çok daha yüksekti. Bu sebeple mümkün olan en az sayıda uydu ile maksimum kapsama alanını sağlamanız gerekmekteydi. Bu da fırlatılacak uydunun yeryüzünden çok daha uzak irtifalarda konumlandırılması demekti. Geleneksel uydularda bu rakam yaklaşık olarak 35.000 km’dir. Starlink uydularının 550 km mesafeye yerleştirildiğini düşündüğünüzde neredeyse 1/60 oranında bir mesafe söz konusu. Dolayısıyla veri aktarımında eskiden 600 milisaniyelere varan gecikmeler artık 20 ile 40 milisaniye arasında değişmektedir. Bu da aşağı yukarı fiber kablolu internet altyapısı ile eşdeğer bir rakam olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ayrıca geleneksel uydularda sayının görece düşük kalması söz konusudur. Bunun en önemli sebeplerinden biri tek seferde fırlatma aracıyla uzaya gönderilen uyduların sayısının (4-5 adet) sınırlı kalması. Nihayetinde her uydunun sağlayabileceği internetin (veri transferinin) bir limiti var. Bağlanan kullanıcı sayısı arttıkça ya uydu sayısını artırmanız ya da kullanıcı hızlarını kısıtlamanız gerekir. Ayrıca SpaceX’in fırlatma roketlerini tekrar kullanılabilecek şekilde tasarladığını düşündüğünüzde maliyet ve uygulanabilirlik açısından Starlink’in binlerce uyduyu yörüngelere yerleştirme konusunda çok avantajlı olduğunu söyleyebiliriz.

Starlink ile İlgili Endişeler

Yansıma

2019 yılında 60 uydunun Falcon 9 ile fırlatılması sonrasında hiç kimsenin beklemediği bir olay oldu. Uydular herkesin tahmin ettiğinden de parlaktı ve güneş ışınlarını yapıları gereği çok fazla yansıtıyordu. Nitekim bu durum, araştırmacılar ve Uluslararası Astronomi Birliği tarafından da yapılan bir açıklamayla gündeme geldi. Mevcut ve ileride yapılması planlanan projeler için özellikle yüksek hassasiyete sahip teleskoplardan elde edilen fotoğrafların ve gözlemlerin yansımalar sebebiyle sağlıklı şekilde yapılamaması söz konusuydu.

Bunun üzerine SpaceX, parlaklığı azaltacak yeni tasarımlar geliştirerek bunları testlere tabi tuttu. Nihayetinde 2020 yılında önce DarkSat ardından da VisorSat adında yeni uydularını tasarladı. Sonuç olarak bu uydular güneş ışınlarını yansıtmaya karşı özel vizörlerle donatılarak parlaklık sorunu giderilmiştir.

İnternet Hızı

Beta testlerinde 200-210 Mb/s indirme ve 20 Mb/s yükleme hızlarına ulaşılmıştır. Çok da etkileyici görünmeyen bu hız limitleri bölgeye göre değişkenlik gösteriyor. İlerleyen zamanlarda daha fazla uydunun fırlatılmasıyla kapasitenin biraz daha artmasını bekleyebiliriz. Ayrıca veri akışının sinyaller üzerinden sağlandığını düşünürsek kötü havaların uydu internetinizin hızını olumsuz anlamda etkileyeceğini de belirtmeden geçmeyelim.

Maliyet

Starlink’i tecrübe etmek için çanak anten ve modem içeren Starlink bağlantı kitine sahip olmanız gerekiyor. Tek seferlik bu hizmetin karşılığı ise şu an için ABD’de 599 dolar. Ek olarak aylık abonelik için 120 dolar gibi bir ücret söz konusu. Fiyatlar, ülkeler arasında farklılık gösterebilmektedir.

Starlink Başvurusu Nasıl Yapılır?

İlk etapta sadece Beta programına kayıtlı kullanıcılara hizmet veren Starlink 2021 yılında bu programı tamamladı. Bu sayede Starlink’in kullanımı artık ABD, Kanada, İngiltere, Almanya gibi ülkelerle sınırlı değil. Fransa, Hollanda, Belçika, Danimarka, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi birçok ülke bu teknolojiyi kullanmaktadır.

Henüz ülkemizde erişim olmamakla birlikte bu imkan sağlandığında Starlink anasayfasından form doldurarak başvuruda bulunabiliyorsunuz. Buna göre talep ettiğiniz adrese istinaden hizmetin ne zaman aktif olacağıyla ilgili bir tarih bildiriliyor. Vazgeçmeniz halinde de yine aynı siteden ücret iadesi talebinde bulunabiliyorsunuz. Yakın zamanda Türkiye’de faaliyet göstermeye hazırlanan Starlink, 2023 yılında BTK’ya lisans başvurusu yapmıştır.

Tavsiye İçerik : ‘İMECE Uydusu: Türkiye’nin Bağımsız Uzay Teknolojileri Atılımı’