S-400 Triumph ve Patriot PAC-3 MSE Hava Savunma Sistemleri

S-400 ve Patriot hava savunma sistemleri, dünyanın en gelişmiş hava savunma sistemleri arasında yer alır. Her ikisi de benzersiz yeteneklere sahiptir ve farklı operasyonel gereksinimleri karşılamak üzere tasarlanmıştır. Rus Almaz-Antey üretimi S-400 Triumph geniş bölgelerin savunması amacıyla geliştirilmiştir. ABD’li Raytheon üretimi Patriot PAC-3 MSE’ler ise sanayi bölgeleri, askeri üsler gibi yüksek öneme sahip noktasal alanların savunmasında görev alır.

Bu makalede, S-400 Triumph ve Patriot PAC-3 MSE hava savunma sistemlerinin teknik özellikleri, kullanım alanları ve aralarındaki farklar incelenmektedir. Her iki sistem de hem savunma endüstrisi hem de askeri strateji açısından büyük öneme sahiptir. Ayrıca uluslararası güvenlik politikalarının şekillenmesinde belirleyici bir rol oynamaktadırlar.

Patriot PAC-3 MSE Hava Savunma Sistemi

Patriot hava savunma sistemi 1984 yılında hizmete hazır hale geldi. 1991’de İsrail ve S.Arabistan’ın Irak’tan fırlatılan Scud füzelerinden korunması amacıyla ilk kez Körfez Savaşı’nda kullanıldı. Sistem, ABD tarafından Irak’a yapılan operasyonlar ile birlikte Kosova ve Afganistan’da etkinliğini ispatladı.

Başlangıçta Patriot PAC-1 modeli uçaksavar füzesi olarak tasarlandı. 2010’lu yıllarda taktik balistik füzelere karşı etkili olacak şekilde PAC-3 modeline yükseltildi. PAC-3 MSE (Missile Segment Enhancement) ise PAC-3’ün gelişmiş bir versiyonu olarak 2015 yılında hizmete alındı. Sistemin batarya maliyetinin 1.1 milyar dolar, füze maliyetinin ise 4 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor. İhracat fiyatının ise bu fiyatların yaklaşık 2 katı olduğunu söyleyebiliriz.

Füze Fırlatma Birimi ve Füzeler

Patriot PAC-3 MSE füze fırlatma birimi (M902-M903), hava savunma sistemine esneklik ve manevra kabiliyeti sağlayan, yarı römorka (M860) monteli bir platformdur. Bu römork M983 HEMTT (Heavy Expanded Mobility Tactical Truck) kamyonu ile çekilmektedir. 10°’ye kadar eğimlerde konuşlanabilen füze fırlatma birimi, 110° sağa ve sola dönüş kabiliyetine sahiptir.

1 Patriot bataryasında 8 fırlatma birimi bulunmaktadır ve her fırlatma birimi 16 adet füze taşır. Modüler bir yapıya sahip olduğundan aynı fırlatma biriminde farklı füze kombinasyonlarının elde edilmesi mümkündür. Fırlatma biriminin gelişmiş iletişim ve veri paylaşım yetenekleri sayesinde angajman sırasında yüksek düzeyde doğruluk sağlanır. Bununla birlikte hedefin konumu hakkında gerçek zamanlı güncellemeler alınır.

PAC-3 MSE hava savunma sistemi menzil, doğruluk ve performans açısından önemli iyileştirmeler sağlayan MIM-104F füzesini kullanmaktadır. MIM-104F füzesi savaş uçakları ve insansız hava araçları gibi aerodinamik hedeflere karşı 160 km menzilde ve 24 km irtifada etkilidir. Sistem ayrıca kısa ve orta menzilli balistik füzelere ve seyir füzelerine karşı geliştirilmiş performansa sahiptir. Bu doğrultuda 35 km menzildeki ve 15 km irtifadaki balistik füzelere karşı da etkin bir şekilde kullanılmaktadır. MIM-104F füzesi aynı anda birden fazla hedefe angaje olabilmektedir. 5.2 metre uzunluğundaki füzenin fırlatma ağırlığı ise yaklaşık 700 kg’dır.

Patriot PAC-3 MSE hava savunma sistemine ait füzeler hit-to-kill (vur-öldür) yaklaşımını kullanır. Yani patlayıcı bir savaş başlığı yerine, füzenin hedefe çarpmasıyla oluşan kinetik enerji sayesinde imha gerçekleşir. Füze, hedefe doğru kendini itmek için katı yakıtlı bir roket motoru kullanır. Vur-öldür yeteneği, son derece hassas bir arayıcıyı oldukça duyarlı bir gövdeyle birleştirerek elde edilmektedir.

Komuta Kontrol Araçları

AN/MSQ-104 Nişancı Kontrol Ünitesi (Engagement Control Station-ECS) ve OE-349/MRC Anten Mast Grubu (Antenna Mast Group-AMG), 5 ton ağırlığındaki 6×6 M927 kamyon şasisine entegre edilmiştir. Elektrik Güç Santrali (Electric Power Plant-EPP III), 10 ton ağırlığındaki bir M977 HEMTT kamyonu üzerinde yer almaktadır. AN/MPQ-65 radarı ise bir M983 HEMTT tarafından çekilen M860 yarı römork ile taşınmaktadır.

EPP III, hem ECS hem de radar için birincil güç kaynağıdır. AMG ise amplifikatörleri ve antenleri taşıyan bir mobil mast sistemidir. Füze fırlatma birimi, nişancı kontrol ünitesi ile uzaktan aktif hale getirilir. Fırlatma birimleri komuta kontrol aracından 1 km kadar uzağa yerleştirilebilir. Etkili bir savunma için bataryalar birbirinden 30-40 km uzağa konumlandırılmaktadır.

Radar Birimi

Radar birimi tespit, teşhis, tanımlama, sınıflandırma, hedeflerin eş zamanlı takibi ve angajman desteği sağlar. Aktif elektronik taramalı dizi (AESA) radarı olan AN/MPQ-65A radar sistemi Ka bandında çalışır. Uçaklar için 100 km, balistik füzeler için 160 km algılama aralığına sahiptir. Ancak bu değerler irtifa, hedefin radar kesit alanı (RCS) ve çevre koşulları gibi faktörlerden etkilenmektedir. Aynı anda 100’den fazla hedefi takip edebilen radar sistemi ECS’ye hedefin konumu, hızı ve yörüngesi hakkında gerçek zamanlı bilgi sağlar.

Patriot hava savunma sisteminin farklı versiyonları ABD dışında BAE, Japonya, Hollanda, İspanya, Yunanistan, İsrail, Bahreyn, Güney Kore, Mısır, Ürdün, Tayvan, Katar, Kuveyt, Almanya, Ukrayna, İsveç, Polonya ve Romanya tarafından kullanılmaktadır.

S-400 Triumph Hava Savunma Sistemi

S-400 Triumph hava savunma sistemi uçaklar, balistik füzeler, seyir füzeleri, hipersonik hedefler ve diğer gelişmiş hava araçlarını imha etmek üzere tasarlandı. 1980’li yılların sonunda geliştirilmeye başlanan S-400’ler, 2007 yılında S-300’lerin yerini alarak Rusya envanterine girdi.

S-400 Triumph hava savunma sistemleri halihazırda Rusya, Çin, Belarus, Cezayir, Hindistan ve Türkiye envanterinde bulunmaktadır. Çin, kendisine ait bir hava savunma sistemine sahip olmasına rağmen Güney Çin Denizi’nde ABD savaş uçaklarının etkin rol alması sebebiyle S-400’leri tercih etti. Ayrıca 2019 yılında Türkiye’ye teslim edilmeye başlanan S-400’ler 2022 yılında tamamen operasyonel hale geldi. Türkiye, 36 adet fırlatma ünitesi ve yedekleriyle birlikte 192 adet füzeden oluşan 4 adet S-400 bataryası teslim aldı. Suudi Arabistan, Katar, Vietnam, Irak ve Azerbaycan’ın da bu sisteme ilgi duyduğunu belirtelim.

Patriot’lar, NATO kod adı SA-21 Growler olan S-400’lere göre sahada daha aktif kullanılmıştır. Fakat batarya maliyeti yaklaşık 300 milyon dolar olarak tahmin edilen S-400 Triumph hava savunma sistemi de sahip olduğu teknoloji ile öne çıkmaktadır.

S-400’ün S-300’e göre en önemli üstünlükleri, daha fazla hedefi aynı anda takip edebilmesi ve gelişmiş elektronik karşı tedbir sistemlerine sahip olmasıdır. Ayrıca radar ve yazılım sistemi iyileştirilmiştir. Bununla birlikte 48N6E/48N6E2 füzelerine ek 4 adet füze tipi eklenmiştir. S-400 Triumph hava savunma sisteminde kullanılan radarlar düşük radar izine sahip olan ve hayalet uçak olarak tabir edilen hedefleri takip edebilme yeteneğine sahiptir.

Füze Fırlatma Birimi ve Füzeler

S-400 Triumph hava savunma sisteminin römorku 6×6 BAZ kamyonu tarafından çekilmektedir. Ancak MAZ veya Almaz kamyonlara da entegre edilebiliyor.

Bir S-400 lançeri (Transporter Erector Launcher) 4 adet fırlatma tüpüne sahiptir. Fakat 1 fırlatma tüpü, 4 adet füzenin ateşlenebileceği konfigürasyona da sahip olabilir. Düzenli bir S-400 bataryası, en az 32 füzeye sahip 8 adet füze fırlatma birimi, 1 komuta kontrol merkezi, 1 atış kontrol radarı ve 1 tespit radarından oluşur.

S-400 Triumph, 40 km menzilli 9M96E, 120 km menzilli 9M96E2, 250 km menzilli 48N6 ve 400 km menzilli 40N6E olmak üzere 4 farklı tip füzeyi ateşleyebiliyor. Ayrıca S-300’lere ait 150 km menzilli 48N6E ve 200 km menzilli 48N6E2 füzeleri de kullanılabiliyor.

9M96E ve 9M96E2 füzeleri, 15 Mach hızında ve 35 km irtifadaki hedefleri imha edebilmektedir. Aktif radar güdümlü 9M96E2 füzesinin hedef vurma kabiliyeti uçaklara karşı 1 üzerinden 0.9, insansız hava araçlarına karşı 0.8 olarak hesaplanmıştır. 40N6E füzesi ile AWACS erken uyarı uçakları, sinyal karıştırıcı uçaklar ve balistik füzelerin vurulması amaçlanmıştır.

Füzeler, roket motoru ateşlenmeden önce fırlatma tüplerinden 30 metre yukarıya bir gaz itkili pistonla fırlatılmaktadır. Cold launch denilen bu soğuk başlatma yöntemi sayesinde füzenin daha yüksek menzile ulaşması hedeflenmiştir.

Komuta Kontrol Araçları

30K6E savaş yönetim sistemi, 55K6E komuta kontrol birimi ve 91N6E Big Bird tespit radarından oluşur. Bu sistem 8×8 MZKT-7930 taşıyıcısı ile çekilmektedir. Komuta kontrol birimi, her bir fırlatma aracından gelen hava sahası gözetleme verilerini kontrol eder. Tespit radarını denetler, havadan gelen tehditleri izler, tehditlere önceliklendirir ve tüm bataryaları koordine eder. 91N6E Big Bird radarı, ormanlık alanlarda kullanımı için 40V6MR mast sistemine de entegre edilebilmektedir.

Radar Birimi

S-400’lerde kullanılan tespit radarı, S-300’lere ait 64N6 ve 76N6 radarlarının gelişmiş bir versiyonu olan 96L6 Cheese Board radarıdır. 8×8 MZKT-7930 aracı ile taşınan bu radar hayalet uçak şeklinde tabir edilen hedefleri izleme ve bu hedeflere kilitlenme yeteneğine sahiptir.

92N6E Grave Stone aktif elektronik taramalı dizi radarı (AESA) ise bir atış kontrol radarıdır. Olumsuz hava koşullarında ve elektronik karşı tedbir sistemlerinin kullanıldığı ortamlarda sektör araması, hedef tespiti ve takibini sağlamak üzere tasarlanmıştır. Aynı zamanda hedef önceliklendirme, kabul edilebilir fırlatma bölgelerini hesaplama, füzeyi fırlatma ve hedefe vurana kadar takip etme özelliği vardır. 400 km menzile sahip olan bu radar ile tarama esnasında 100 adet hedef takip edilebilmektedir. Ayrıca angajman sağlanması amacıyla 6 hedef aynı anda hassas bir şekilde izlenebilir. 92N6E Grave Stone ve 30K6E savaş yönetim sistemi arasındaki veri alışverişi ise tamamen otomatiktir.

S-400 Triumph ve Patriot PAC-3 MSE Hava Savunma Sistemleri Arasındaki Farklar

S-400 Triumph, kullandığı füzeler ve hareketli hedeflere karşı menzili ile ön plana çıkmaktadır. Patriot’ların hareketli hedefleri vuruş menzili 160 km iken S-400’ler 400 km menzile ulaşabiliyor. S-400’ler, angaje olunan hedeflerin hızı dikkate alındığında çok daha hızlı hareket edebilen hedefleri vurabilmektedir. Patriot’lara ait füzeler çarpma tesirli yani hit-to-kill yöntemi ile hedefi imha etmektedir. S-400’ler ise parça tesirli tapaya sahiptir.

Her iki sisteme ait teknik özelliklerin belirgin farklılıklar içermesi, görev tanımlarının farklı olmasından kaynaklanır. ABD tarafından geliştirilen yüksek irtifa hava savunma sistemi THAAD daha rekabetçi özelliklere sahiptir. Fakat halihazırda uluslararası satışı gerçekleştirilmemektedir.

Tavsiye İçerik : ‘Son Savunma Hattı: Phalanx Yakın Hava Savunma Sistemi (CIWS)’

• [1] S-400 Triumf Triumph SA-21 Growler 5P85TE2
• [2] Patriot PAC-3 MSE GEM-T
• [3] Signed, Sealed, Delivered: Lockheed Martin Delivers First Upgraded PAC-3 Missile Interceptors
• [4] How Patriot Missiles Work
• [5] Patriot
• [6] Are Russia’s Lethal S-400 SAMs Equipped with the Latest Long-Range Missiles?
• [7] S-400 Triumf
• [8] Almaz-Antey 40R6 / S-400 Triumf Self Propelled Air Defence System / SA-21