Dünyanın En İyi Uçan Araba Geliştirme Projeleri
Günümüz teknolojisi, sınırları zorlamaya devam ediyor ve ulaşım alanında devrim niteliğinde değişikliklere kapı aralıyor. Hayal gücümüzü zorlayan ve bilim kurgu filmlerinden fırlamış gibi görünen bir vizyon artık gerçek oluyor. Uçan arabalar, karadan havaya geçişi sağlayarak ulaşım paradigmasını tamamen değiştirebilecek potansiyele sahiptir. Ancak bu büyülü dünyanın ardında, beraberinde getirebileceği avantajlarla birlikte zorluklar da bulunmaktadır. Uçan araba teknolojisi, trafik sıkışıklığından kaçınmak ve daha hızlı ulaşım sağlamak ve gibi avantajlar sunabilir. Ayrıca çevreye yayılan emisyonların azaltılması açısından da önemlidir. Ancak uçan arabaların kullanımıyla ilgili bazı teknik zorlukların yanı sıra yasal düzenleme gerekliliği bulunmaktadır. Bu nedenle uçan arabaların yaygınlaşması için bu engellerin aşılması gerekmektedir.
Bir diğer önemli konu ise uçan araba olarak adlandırılan bazı hava araçlarının aslında sadece uçma faaliyetini yerine getirebiliyor olmasıdır. Dikey iniş-kalkış (VTOL) özelliğine sahip birçok hava aracı, hava taksi niteliğinde görev yapabilmesi amacıyla yalnızca uçuş faaliyetini yerine getirmek üzere tasarlanmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde devam eden heyecan verici hava taksi geliştirme projeleri hakkında bilgi sahibi olmak için ‘Dünyanın En İyi eVTOL Hava Taksi Geliştirme Projeleri’ başlıklı araştırma yazımızı incelemenizi öneririz.
Uçan Araba ve Hava Taksi Arasındaki Farklar Nelerdir?
Hava taksilerin kanat yapısı, pervane sayısı ve özellikleri, tahrik sistemi, yolcu kapasitesi ve otonom özellikleri hava taşımacılığında kullanılan diğer helikopter ve uçak gibi araçlara göre daha farklıdır. Bu sebeple her uçan araba bir hava taksi olarak kullanılabilir; fakat her hava taksi bir uçan araba olarak kullanılamaz demek mümkündür. Günümüzde, boyutları ve bazı güvenlik engelleri sebebiyle karayolu taşımacılığında görev yapamayacak olan hava araçları da literatürde uçan araba (flying car) olarak ifade edilmektedir. Fakat bu araçları dikey iniş-kalkış (VTOL) özelliğine sahip hava aracı veya hava taksi olarak belirtmenin daha doğru olacağını düşünüyoruz. Çünkü ‘kanatlı uçan arabaların’ karayolunda nasıl hareket edebileceğine dair birçok teknik ve pratik zorluklar bulunmaktadır.
Bu ifadeler dikkate alındığında uçan arabaların genellikle bireylerin kişisel kullanımı için tasarlandığını söyleyebiliriz. Bununla birlikte bir veya birkaç kişi taşıma özelliğine sahiptir. Hava taksiler ise toplu taşıma amacıyla kullanılan ve vertiportlar (dikey iniş-kalkış yapılabilen özel alanlar) arasında belli bir güzergahta hizmet sağlayan hava araçlarıdır. Bununla birlikte her iki konsept de genellikle elektrikli ve otonom teknolojilere dayalı olarak tasarlanmıştır. Örneğin eVTOL özelliğini ön plana çıkaran birçok uçan araba projesi de bulunmaktadır. Daha anlaşılır olması adına bir örnek vermek gerekirse Türkiye’nin ilk uçan arabası Cezeri, mevcut tasarımı dikkate alındığında karayolunda kullanılamayacağı için bir eVTOL hava aracı veya eVTOL hava taksi olarak tanımlanabilir.
Bu makalede, uçan araba üreticilerini ve dünyanın en iyi uçan araba projelerini inceliyoruz. Geleceğin bireysel ulaşım sisteminin en çarpıcı öğelerinden biri olan uçan araba teknolojisindeki gelişmeler nelerdir? Uçan arabalar hayatımızı nasıl etkiler? İşte tüm bu soruların cevapları için uçan arabaların dünyasını keşfetmeye hazır mısınız?
1) Terrafugia Transition
Çinli dev şirket Geely’e ait olan Terrafugia şirketi, Transition projesiyle ilk uçuşunu 2009 yılında gerçekleştirmiştir. Rotax benzinli motoruyla çalışan araç, uçak modunda 172 km/h, araba modunda 110 km/h hıza ulaşabilmektedir. Uçuş sırasındaki menzili 787 km, araba modunda kullanıldığında ise 1296 km’dir. Uçan araba Transition, katlanan kanatlara ve ikiz kuyruğa sahiptir. 2 kişilik dizayn edilen sistemin azami kalkış ağırlığı 650 kg’dır. Transition için ABD Sivil Havacılık Dairesi’nden uçuş onay sertifikasını alan Terrafugia’nın, karada kullanımı için ise sertifikasyon süreci devam etmekteydi. Son bilgiler doğrultusunda şirketin ABD’deki operasyonlarını durdurduğu ve Çin’e taşındığı bilinmektedir. Aerofugia ismiyle çalışmalarına Çin’de devam eden şirket, TF-2 hava taksi modeli hakkında tasarım faaliyetlerini sürdürmektedir.
2) AeroMobil 5.0
Slovakyalı AeroMobil şirketi ilk kez 1990-1994 yılları arasında AeroMobil 1.0 modelini tanıtmıştır. 1995-2000 yılları arasında 2.0, 2010-2013 yılları arasında 2.5 ve 2014-2017 yılları arasında 3.0 modelleri üzerine çalışmalar gerçekleştirmiştir. Son olarak 2017 yılında 4.0 modelini tanıtan AeroMobil, bu araçta Subaru hibrit tahrik sistemi kullanmıştır. Tahrik sistemi, 300 HP benzinli motora ve 110 HP elektrik motoruna sahiptir. Aracın uçak modundaki azami hızı 260 km/h iken araba modunda 160 km/h’tir. Uçuş sırasındaki menzili 740 km, karada kullanıldığında ise 1000 km’dir. Ayrıca aracın azami kalkış ağırlığı 960 kg olarak belirlenmiştir.
AeroMobil 2018 yılında 5.0 modelinin konsept tasarımı için çalışma yapıldığını belirtmiştir. Bu versiyonda otonom uçuş ve dikey iniş-kalkış (VTOL) özelliğinin olacağını açıklamıştır. Uçan araba AeroMobil 5.0, 4 kişinin konumlanabileceği ve katlanabilir kanatlara sahip olacak şekilde tasarlanmıştır. Toplam yatırımları 25 milyon doları bulan şirketin artık finansman sağlayamadığı ve faaliyetlerine son verdiği belirtiliyor.
3) ASKA A5
Kuzey Kaliforniya merkezli ASKA, 4 kişilik uçan araba konseptinde heyecan verici bir araç geliştirmiştir. Projedeki tam fonksiyonlu prototip ilk kez 5-8 Ocak 2023’te Las Vegas’ta düzenlenen CES 2023 (Tüketici Elektroniği Fuarı)’te sergilenmiştir. ASKA A5, ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) tarafından verilen özel uçuşa elverişlilik sertifikasıyla testlere başlamıştır. Uçan arabaların sahip olması gereken tip sertifikası tasarımın gürültü, yakıt tahliyesi, egzoz emisyonu standartlarına uygun olduğunu ve uçuşa elverişli olduğunu göstermektedir. ASKA A5 uçan araba, hem VTOL hem de STOL özelliklerine sahiptir. Aracın arka kanadındaki pervanelerinin 90 derece dönmesiyle ileri uçuş ve dikey iniş arasında geçiş yapılabilmektedir.
A5, kanatlarını içe doğru katlayıp karayoluna elverişli bir model oluşturarak araba statüsünde hareket edebiliyor. Yani uçabilen bir araç yerine sürülebilen bir uçak demek daha doğru bir ifade olacaktır. Uçak modunda 400 km menzile ve 240 km/h hız değerine sahip olan ASKA A5‘in araba modundaki hızı ise 113 km/h’tir. ASKA A5 araba modunda 4 tekerlekten de çekişe sahiptir. Araçta, katlanabilir kanatlara monte edilmiş, her biri bağımsız bataryaya entegre olan 6 adet elektrik motoru ve 6 adet pervane bulunmaktadır. Günümüzde kullanımı yaygınlaşan elektrikli otomobiller sayesinde sokaklardaki sayısı her geçen gün artan elektrikli araç şarj istasyonları ile kolaylıkla şarj edilebilme özelliğine sahiptir. Güç kaybı yaşanması durumunda, güvenlik önlemi olarak acil durum balistik paraşütü bulunmaktadır. Şirketin halihazırda 60’tan fazla ön sipariş için 50 milyon ABD doları aldığı bilinmektedir.
4) Klein Vision AirCar
Klein Vision AirCar, Štefan Klein tarafından tasarlanan ve Slovakya’da üretilen iki koltuklu bir uçan arabadır. Štefan Klein AeroMobil projesini geliştirdikten sonra şirketten ayrılarak Klein Vision firmasını kurmuştur. Burada ortaya çıkardıkları AirCar, 2022 yılının Ocak ayında Slovakya’da uçak olarak tip onay sertifikası almıştır. İlk şehirlerarası uçuşunu ise Nitra ve Bratislava arasında 35 dk süren bir yolculukla gerçekleştirmiştir.
AirCar kanatları katlandığında standart bir araç kadar yer kaplamaktadır. Ayrıca araba ve uçak modu arasındaki geçişi sağlamak için 20’den fazla programlanabilir servo motor kullanılıyor. Bu geçiş yaklaşık olarak 2 dakika 15 saniyede tamamlanmaktadır. VTOL özelliği bulunmayan uçan araba kalkış için 300 m uzunluğunda bir piste ihtiyaç duymaktadır. Bu sayede yaklaşık 120 km/h hızla havalanan uçan arabanın havadaki hızı 170 km/h değerine ulaşıyor. 4572 m irtifada hareket edebilen aracın menzilinin 2500 m yükseklikte 1000 km olduğu tahmin ediliyor. Araç gücünü benzinle çalışan ve 139 HP güç üreten 1.6 litrelik BMW motorundan almaktadır. Üretilmesi planlanan diğer prototipin 300 HP motora sahip olması bekleniyor.
5) Urban Aeronautics CityHawk
İsrailli Urban Aeronautics şirketine ait olan CityHawk uçan araba, standart bir otomobil boyutundadır. Bu sebeple binaların çatılarını rahatlıkla vertiport olarak kullanabilmesi mümkündür. Vertiport sayısının artması, uçan araba sayısının ve saat başına yolcu sayısının da artmasına olanak sağlayacaktır. VTOL özelliğine sahip olan CityHawk, elektrik motorları için gücünü hidrojen yakıt hücrelerinden sağlamaktadır. Hidrojenin tek yan ürünü su olduğundan sıfır karbon emisyonu potansiyeline sahiptir. Ayrıca aracın tamamen kapalı pervane yapısına sahip olması ve helikopterlere göre çok daha sessiz hareket etmesi diğer avantajlarındandır.
CityHawk kanatlı bir tasarıma sahip değildir. Bunun yerine aracın önünde ve arkasında bulunan bir çift zıt yönlü pervaneyle hareket etmektedir. Güvenlik konusunun Urban Aeronautics tarafından balistik paraşütle çözüldüğü belirtilmektedir. Fakat en gelişmiş balistik paraşütün bile açılması için önemli bir zaman gerekiyor. Bu sebeple kanadı olmayan bir uçan araba ile 6-30 metre arasındaki bir irtifada uçarken bu paraşütlerin ne kadar işe yarayacağı belirsiz durumda. Ayrıca uçuş güvenliğinin yapay zeka sistemlerine sahip bir aviyonik ve sensör paketiyle desteklendiği belirtilmektedir. Navigasyon sistemleri ve sensörler için RADA Electronics Industries ile Kearfott Corp. firmaları projeye dahil edilmiştir. Uçuş testleri ve geliştirme çalışmaları için CertCenterCanada, güç sistemleri için Safran ve hidrojen yakıt hücreleri için ise HyPoint firmaları programa ortak olmuştur. CityHawk uçan araba 150 km menzile ve 234 km/h hız değerine sahiptir. Ayrıca 1’i pilot olmak üzere 5 kişi taşıyabilen aracın azami kalkış ağırlığı 1930 kg’dır.
6) PAL-V Liberty
Hollanda’da üretimi gerçekleştirilen PAL-V Liberty 2022 yılı itibariyle karayolu güvenliği düzenlemeleri ile birlikte EASA ve FAA uçuşa elverişlilik kriterlerine uyum sağlamıştır. Herhangi bir park yerine veya garaja yerleşebilecek ölçülere sahiptir. Liberty’nin araba modundan uçak moduna geçişi 5 dk sürmektedir. 2 kişi taşıyabilen aracın araba modunda menzili 1315 km ve hızı 160 km/h’dir. Uçak modunda ise 400-500 km menzil ile birlikte 180 km/h hıza sahip olduğu belirtiliyor. Ayrıca PAL-V Liberty uçan arabanın azami kalkış ağırlığının da 910 kg olduğunu belirtelim.
Şirketin jiroskop prensibini dikkate alarak gerçekleştirdiği gyroplane tasarımı, yalnızca güvenli ve sürüşü kolay bir uçan araba sağlamakla kalmayıp mevcut düzenlemelere uyumlu, kompakt bir araç ortaya çıkmasına da olanak sağlamış durumdadır. PAL-V Liberty, Pioneer ve Sport olmak üzere 2 farklı model ile sektöre adım atmıştır. PAL-V Liberty Sport modeli ilk kez 18 Mart 2018’de düzenlenen Cenevre Uluslararası Otomobil Fuarı’nda tanıtılmıştır. Standart model olarak belirlenen bu aracın 400 bin dolar seviyesinden satışa sunulması bekleniyor. PAL-V Liberty Pioneer modeli ise 5 Mart 2019’da Cenevre Uluslararası Otomobil Fuarı’nda tanıtılmıştır. Pioneer, iç ve dış malzeme kalitesi daha yüksek olan ve tüm özellikleri kapsayan modeldir. Bu aracın ise 600 bin dolar seviyesinden satışa sunulması öngörülüyor.
7) Alef Aeronautics Model A
Kaliforniya merkezli Alef Aeronautics, 2015 yılında Jim Dukhovny, Constantine Kisly, Pavel Markin ve Oleg Petrov tarafından ‘Geleceğe Dönüş’ filmi ilham alınarak kurulmuştur. Alef Aeronautics tarafından geliştirilen eVTOL özelliğine sahip uçan araba Model A için, ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) tarafından araştırma ve geliştirme faaliyetleri amacıyla özel bir uçuşa elverişlilik sertifikası verilmiştir. Üretilen tam boyutlu prototip ilk kez 2019’da uçurulmuştur. İlk etapta pilotlu olarak kullanılan aracın satışa sunulduğunda otonom pilotlu olması planlanıyor. Uçan arabanın dış görünüşü 4 tekerlekli spor bir otomobili andırmaktadır. Bununla birlikte 4’ü önde 4’ü arkada olmak üzere dış yüzeyinin altına gizlenmiş 8 adet rotora ve 8 adet pervaneye sahiptir. Boyut olarak standart bir park alanına veya garaja yerleşebilecek büyüklüktedir. 2 kişi taşıyabilen Model A’nın araba modundaki menzili 322 km, uçak modundaki menzili 117 km’dir. Havadaki seyir hızı bilinmezken yoldaki seyir hızının 177 km/h olduğu tahmin ediliyor.
Model A, diğer uçan arabalara kıyasla biraz daha farklı bir tasarıma ve çalışma prensibine sahip. Dikey kalkış ve ileri uçuş arasındaki geçiş olağanüstü bir tasarımla sağlanmaktadır. İleri uçuş için havalanan araç yana doğru eğilmekte ve bu sayede aracın ön ve arka tarafları sağ ve sol kanat haline gelmektedir. Yani içerde gizlenmiş olan ve kalkışı sağlayan rotorlar ileri sürüş için 90 derece döner. Bu sırada küresel kabin, yolcuların seyahat istikametine dönük olmasını sağlayacak şekilde kendi ekseni etrafında döner. İlk teslimatını 2025 yılında yapmayı planlayan şirket, aracın fiyatını 300 bin dolar olarak belirlemiş durumda.
8) XPeng AeroHT eVTOL
Tesla’nın rakibi olarak görülen Çin merkezli XPeng şirketi AeroHT, uçan araba teknolojileri üzerine çalışmaktadır. XPeng tarafından geliştirilen AeroHT uçan arabanın standart bir park alanına park edilmesi mümkündür. Bu araç hakkında çok fazla teknik detay bulunmasa da eVTOL özelliğine sahip olduğu bilinmektedir. Araba modundan uçak moduna geçiş esnasında arabanın üst arka kısmında bulunan multikopter düzeneği dikey olarak kalkar ve öne doğru hareket eder. Düzeneğin kurulumu tamamlandığında köşelerinden 4 adet bom dışarı doğru yönelir. Araba moduna geçiş esnasında ise bu düzenek tam tersi şekilde aracın içine çekilmektedir. Akıllı kokpite sahip olan uçan arabada 8 adet pervane ve elektrik motoru ile lityum iyon pil paketi bulunmaktadır.
9) Samson Switchblade
Tasarım çalışması Samson CEO’su Sam Bousfield ve Kansas’taki havacılık tasarım firması DAR Corp’un desteğiyle yürütülen projede ilk test uçuşu Washington’daki Grant County Uluslararası Havaalanı’nda gerçekleştirilmiştir. İlk uçuşunu 150 metre yüksekliğe çıkarak gerçekleştiren Switchblade 6 dk boyunca havada kalmıştır. Aracın sahip olduğu kanatlar araba modu için katlanabilmektedir. Kanatları ve kuyruğu aracın içine çekebilmek ve sürüş sırasında koruyabilmek Switchblade’i günlük kullanım için pratik kılan en önemli hususlardandır. Switchblade’in araba modundan uçak moduna geçişi yaklaşık 3 dk sürmektedir. VTOL özelliği bulunmadığından kalkış için 335, iniş için ise 213 m’lik bir piste ihtiyaç duymaktadır. Uçan arabanın arka kısmında uçuş için kanallı bir fan bulunmaktadır. Ek olarak 190 HP, 1.6 litre, sıvı soğutmalı ve 3 silindirli bir motora sahiptir. 3 tekerleği bulunan Switchblade’in 840 kg azami kalkış ağırlığı ve 2 kişi taşıma kapasitesi bulunmaktadır. Araba modunda 201 km/h, uçak modunda ise 305 km/h maksimum hıza ulaşabilmektedir. Aracın menzili ise maksimum 724 km olarak açıklanmıştır.
Uçan arabalar konusunda yapılan çalışmalardan en hazin olanı ise 1970’li yıllarda Henry Smolinski tarafından gerçekleştirilmiştir. Kendisi tarafından geliştirilen uçan arabanın testlerinde hayatını kaybeden Smolinski’nin çalışmaları hakkında bilgi sahibi olmak için ‘Kendi Buluşlarıyla Ölen 20 Şanssız Mucit ve İcatları’ başlıklı yazımızı incelemenizi öneririz.